Rhyfel Cartref y Ffindir

Rhyfel cartref a ymladdwyd dros reolaeth y Ffindir rhwng carfanau'r Gwynion (Y Ffindir Wen) a'r Cochion (Gweriniaeth Gweithwyr Sosialaidd y Ffindir) oedd Rhyfel Cartref y Ffindir a barodd o Ionawr i Fai 1918.

Yn sgil cwymp Ymerodraeth Rwsia a'r Chwyldro Bolsieficaidd, datganwyd annibyniaeth y Ffindir yn Rhagfyr 1917. Er yr oedd ennill sofraniaeth oddi ar Rwsia yn broses heddychlon ynddi ei hun, ni lwyddodd y wladwriaeth newydd i osgoi gwrthdaro mewnol. Rhagflaenwyd y rhyfel gan sawl ysgarmes rhwng comiwnyddion y Gwarchodlu Coch a chenedlaetholwyr y Corfflu Amddiffynnol, er enghraifft yn Viipuri ar 19 Ionawr.[1] Wedi i'r adain chwyldroadol ennill rheolaeth ar y Blaid Ddemocrataidd Gymdeithasol, aethant ati i gipio'r brifddinas Helsinki a threfi diwydiannol mawr ar draws deheubarth y Ffindir ar 28 Ionawr 1918. Ffoes y llywodraeth adain-dde, dan arweiniad y Prif Weinidog Pehr Evind Svinhufvud o'r Blaid Geidwadol, i Vaasa yng ngorllewin y wlad. Daeth y gorllewin yn gadarnle i'r Gwynion wrthsefyll chwyldro'r Cochion (benthycwyd yr enwau o'r carfanau tebyg yn Rhyfel Cartref Rwsia),[2] ac yno cynlluniwyd gwrthymosodiad gan y Fyddin Wen dan gyfarwyddiaeth y Cadfridog Carl Gustaf Mannerheim.

Yr oedd niferoedd y ddwy ochr mwy neu lai yn gyfartal: 76,000 o Gochion, a 70,000 o Wynion.[3] Enillodd Mannerheim frwydr yn Tampere yn nechrau Awst, ac yna llwyddodd i ailgipio Helsinki gyda chymorth lluoedd Almaenig. Daeth y gwrthdaro yn rhyfel trwy ddirprwy, gyda'r Cochion yn derbyn cymorth oddi ar luoedd comiwnyddol Rwsia. Bu farw 3,500 o Wynion a 5,700 o Gochion yn yr ymladd, ac hefyd 400–500 o Almaenwyr a 800–900 o Rwsiaid. Erbyn canol Mai, cafodd y gwrthryfel comiwnyddol ei ostegu'n llwyr gan y Gwynion, gan ddod â'r rhyfel cartref i ben.

Yn ystod yr adladd, rhoddwyd y chwyldroadwyr ar brawf a derbyniasant ddedfrydau llym. Erbyn diwedd y flwyddyn, bu farw rhyw 20,000 o'r Cochion naill ai drwy ddienyddio neu mewn gwersylloedd carcharorion.

Cyfeiriadau

golygu
  1. C. Jay Smith, Jr, "Russia and the Origins of the Finnish Civil War of 1918", The American Slavic and East European Review 14:4 (Rhagfyr 1955), t. 498.
  2. J. Hampden Jackson, "German Intervention in Finland, 1918", The Slavonic and East European Review 18:52 (Gorffennaf 1939), t. 94.
  3. Sirkka Arosalo, "Social Conditions for Political Violence: Red and White Terror in the Finnish Civil War of 1918", Journal of Peace Research 35:2 (Mawrth 1998), t. 147.
  Eginyn erthygl sydd uchod am y Ffindir. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.