Richard Neville, 16ed Iarll Warwick
Uchelwr o Sais oedd Richard Neville, 16ed Iarll Warwick (Saesneg: Richard Neville, 16th Earl of Warwick) (22 Tachwedd 1428 – 14 Ebrill 1471), a adnabyddir hefyd fel Gwneuthurwr Brenhinoedd (Saesneg: Warwick the Kingmaker); roedd hefyd yn weinyddwr ac yn gadlywydd. Ganwyd ef yn fab i Richard Neville, 5ed Iarll Salisbury, Warwick oedd un o ieir cyfoethocaf a mwyaf pwerus ei oes. Roedd yn un o brif arweinwyr Rhyfel y Rhosynnau, yn wreiddiol ar ochr yr Iorciaid cyn newid ei gôt a throi at y Lancastriaid. Roedd yn allweddol yn y gwaith o gael gwared o ddau frenin a galwyd ef y 'Gwneuthurwr Brenhinoedd', ganrifoedd ar ôl iddo farw.
| Richard Neville, 16ed Iarll Warwick | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 22 Tachwedd 1428  Norwich |
| Bu farw | 14 Ebrill 1471 Barnet |
| Dinasyddiaeth | Teyrnas Lloegr |
| Galwedigaeth | arweinydd milwrol, diplomydd, gwleidydd |
| Swydd | aelod o Dŷ'r Arglwyddi |
| Tad | Richard Neville |
| Mam | Alice Montacute |
| Priod | Anne Neville |
| Plant | Anne Neville, Isabel Neville, duges Clarence, Margaret Neville |
| Llinach | House of Neville |
| Gwobr/au | Urdd y Gardas |
| llofnod | |
 | |
Drwy etifeddu arian a phriodi arian, erbyn 1450 roedd yng nghanol gwleidyddiaeth Lloegr. Cefnogodd Harri VI, brenin Lloegr ar y dechrau ond yn dilyn ffrae gydag Edmund Beaufort, dug cyntaf Somerset, ochrodd gyda Richard Plantagenet, 3ydd dug York, yn ei wrthwynebiad i'r brenin. Fe'i gwnaed yn Gwnstabl Calais, ardal a oedd ym meddiant Lloegr bryd hynny. Lladdwyd York ym Mrwydr Wakefield, a lladdwyd ei dad ei hun yn yr un brwydr. Cafodd Edward gefnogaeth Warwick ar y cychwyn, ond anghytunent parthed polisi tramor yn ogystal â dewis y brenin o wraig: dewisiodd un o'r werin gyffredin (Elizabeth Woodville). Wedi cynllwyn aflwyddiannus i goroni brawd Edward, George Plantagenet, dug cyntaf Clarence, cefnogodd Warwick Harri VI. Byr oedd y dathlu, fodd bynnag, ac ar 14 Ebrill 1471 gorchfygwyd Edward ym Mrwydr Barnet, a bu farw.
Cyfeiriadau golygu
. Dictionary of National Biography. Llundain: Smith, Elder & Co. 1885–1900.- Carpenter, Christine (1992). Locality and Polity: A Study of Warwickshire Landed Society, 1401–1499. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-37016-7.
- Carpenter, Christine (1997). The Wars of the Roses: Politics and the Constitution in England, c. 1437–1509. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-31874-2.
- Harriss, G. L. (2005). Shaping the Nation: England, 1360–1461. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-822816-3.
- Hicks, Michael (1991). Richard III and his rivals: magnates and their motives in the Wars of the Roses. London: Hambledon Continuum. ISBN 978-1-85285-053-1.
