Sment Portland
Math o sment sydd wedi’i ddatblygu i gael ei ddefnyddio wrth adeiladu, yn arbennig wrth greu concrid, yw Sment Portland. Mae’n un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf poblogaidd a phwysig ar y blaned, a ddefnyddir ef mewn llawer o strwythurau mawr, fel pontydd, ffyrdd ac adeiladau.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | Sment, brand  |
|---|---|
| Math | Sment |
| Deunydd | calsiwm, silicon, alwminiwm, haearn, gypsum, lime |
| Dyddiad darganfod | 1845 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Hanes
golyguDyfeisiwyd y sment Portland gwreiddiol gan Joseph Aspdin, adeiladwr o Leeds, Lloegr. Fe gafodd freinlen ar y ddyfais yn 1824.[1] Enwodd Aspdin y defnydd ar ôl Maen Portland, o Ynys Portland, Dorset[2], oherwydd bod y morter a wnaed ohono yn debyg i'r garreg o ran lliw. Roedd galw mawr am faen Portland ledled Lloegr ar y pryd. Addaswyd y cynnyrch yn ddiweddarach (1842) gan fab Joseph Aspdin, William, gan greu'r sment yr ydym yn ei adnabod heddiw.
Proses Cynhyrchu
golyguGwneir sment Portland trwy falu cymysgedd o galchfaen a chlai'n bowdr mân, sydd wedyn yn cael ei gynhesu i dymheredd uchel, rhwng 1380°C a 1440°C. Mae hyn yn arwain at gleiniau o ddeunydd a elwir yn clincer. Mae'r clincer yn cael ei oeri a'i falu, ynghyd ag ychydig bach o gypswm, yn bowdr mân. Y powdr hwn yw'r Sment Portland a ddefnyddir i wneud concrit.
Mathau o Sment Portland
golyguMae Sment Portland yn dod mewn sawl math gwahanol, yn dibynnu ar ei ddefnyddio a'r amodau cynhyrchu. Mae'r mathau mwyaf cyffredin yn cynnwys:
- Sment Portland Safonol – y math mwyaf poblogaidd a ddefnyddiwyd mewn gwaith adeiladu cyffredinol.
- Sment Portland Calediad Cyflym – a ddefnyddir wrth weithgynhyrchu cynhyrchion concrit wedi'u rhag-gastio.
- Sment Portland Gwres Isel – a ddefnyddir mewn strwythurau mawr iawn.
- Sment Portland Gwyn – sment lliw golau a ddefnyddir mewn nodweddion pensaernïol concrit gwyn.
Defnyddiau
golyguDefnyddir Sment Portland yn eang mewn adeiladu strwythurol, ac yn enwedig wrth gynhyrchu concrid, sy'n un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf cyffredin. Mae Sment Portland hefyd yn cael ei ddefnyddio mewn:
- Adeiladu strwythurau mawr fel pontydd ac argaeau
- Creu ffyrdd a heolydd
- Adeiladu tai a lleoedd masnachol
- Gwaith trwsio, smentio, ac ailadeiladu
- Celf ceramig a smentiadau eraill
Effaith ar yr amgylchedd
golyguEr bod Sment Portland yn ddeunydd adeiladu hanfodol, mae cynhyrchu Sment Portland yn rhyddhau llawer o allyriadau CO2. Mae’r broses o losgi calchfaen yn rhyddhau nwyon tŷ gwydr, sy’n cyfrannu at newid yn yr hinsawdd. Oherwydd hyn, mae ymchwil yn mynd rhagddo i ddarganfod ffyrdd i leihau’r effaith amgylcheddol drwy greu sment mwy cynaliadwy neu ddefnyddio deunyddiau eraill yn y broses gynhyrchu. Y dyddiau hyn, mae'r rhan fwyaf o sment yn cynnwys deunyddiau atodol sydd wedi'u cynllunio i leihau'r cynnwys clincer. Mae'r rhan fwyaf o sment safonol yn cynnwys ychwanegiad calchfaen wedi'i falu. Gwneir sment gwres isel trwy ychwanegu slag ffwrnais chwyth daear.
Ffatrïoedd Sment Portland yng Nghymru
golyguHeddiw dim ond dwy ffatri sment Portland sydd yng Nghymru - yn Aberddawan ger y Barri ac yn Padeswood ger Bwcle. Yr oedd llawer mwy o'r blaen, yn y Gogledd a'r De.
Ieithyddiaeth
golyguYn Basgeg, mae porlana yn air cyffredin ar gyfer sment (ochr yn ochr â zementua), yn dilyn cwmnïau fel Cementos Portland Valderrivas a sefydlodd yng Ngwlad y Basg yn 1903.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Hewlett, Peter C., gol. (2001). Lea's chemistry of cement and concrete (yn Saesneg) (arg. 4th). Rhydychen: Butterworth-Heinemann. ISBN 0-340-56589-6.
- ↑ Gillberg, B. Fagerlund, G. Jönsson, Å. Tillman, A-M. (1999). Betong och miljö [Concrete and environment] (yn Swedeg). Stockholm: AB Svensk Byggtjenst. ISBN 978-91-7332-906-4.CS1 maint: multiple names: authors list (link)