Sment Portland

Sment Portland yw math o sment sydd wedi’i ddatblygu i gael ei ddefnyddio mewn adeiladu, yn arbennig wrth greu concrid. Mae’n un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf poblogaidd a phwysig ar y blaned, a ddefnyddir mewn llawer o strwythurau mawr, fel pontydd, adeiladau, ffyrdd, ac yn y gwaith adeiladu cyffredinol.

Hanes

Dyfeisiwyd y Sment Portland gwreiddiol gan Joseph Aspdin, adeiladwr o Leeds, Lloegr. Fe'i patentodd yn 1824.^[1] Enwodd Aspdin y defnydd ar ôl Maen Portland, o Ynys Portland, Dorset^[2], oherwydd bod y morter a wnaed ohono yn debyg i'r garreg mewn lliw. Maen Portland oedd y garreg adeiladu fawreddog ledled Lloegr. Addaswyd y cynnyrch yn ddiweddarach (1842) gan fab Joseph Aspdin, William, i'r sment yr ydym yn ei adnabod heddiw.

Patent nr. BP 5022, "An Improvement in the Modes of Producing an Artificial Stone", Joseph Aspdin, 21 Hydref 1824, page 1/2

Patent nr. BP 5022, "An Improvement in the Modes of Producing an Artificial Stone", Joseph Aspdin, 21 Hydref 1824, page 2/2

Proses Cynhyrchu

Gwneir Portland Cement trwy falu cymysgedd o galchfaen a chlai i bowdr mân, sydd wedyn yn cael ei gynhesu i dymheredd uchel, rhwng 1380°C a 1440°C. Mae hyn yn arwain at gleiniau o ddeunydd a elwir yn clincer. Mae'r clincer yn cael ei oeri a'i falu, ynghyd ag ychydig bach o gypswm, yn bowdr mân. Y powdr hwn yw'r Sment Portland a ddefnyddir i wneud concrit.

Mathau o Sment Portland

Mae Sment Portland yn dod mewn sawl math gwahanol, yn dibynnu ar ei ddefnyddio a'r amodau cynhyrchu. Mae'r mathau mwyaf cyffredin yn cynnwys:

Sment Portland Safonol – y math mwyaf poblogaidd a ddefnyddiwyd mewn gwaith adeiladu cyffredinol.

Sment Portland Calediad Cyflym – a ddefnyddir wrth weithgynhyrchu cynhyrchion concrit wedi'u rhag-gastio.
Sment Portland Gwres Isel – a ddefnyddir mewn strwythurau mawr iawn.

Sment Portland Gwyn – sment lliw golau a ddefnyddir mewn nodweddion pensaernïol concrit gwyn.

Defnyddiadau

Defnyddir Sment Portland yn eang mewn adeiladu strwythurol, ac yn enwedig wrth gynhyrchu concrid, sy'n un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf cyffredin. Mae Sment Portland hefyd yn cael ei ddefnyddio mewn:

Adeiladu strwythurau mawr fel pontydd a damau

Creu ffyrdd a heolydd

Adeiladu tai a lleoedd masnachol

Gwaith trwsio, smentio, ac ailadeiladu

Celf ceramig a smentiadau eraill

Effaith ar yr amgylchedd

Er bod Sment Portland yn deunydd adeiladu hanfodol, mae cynhyrchu Sment Portland yn rhyddhau llawer o allyriadau CO2. Mae’r broses o losgi calchfaen yn rhyddhau nwyon tŷ gwydr, sy’n cyfrannu at newid yn yr hinsawdd. Oherwydd hyn, mae ymchwil yn mynd rhagddo i ddarganfod ffyrdd i leihau’r effaith amgylcheddol drwy greu sment mwy cynaliadwy neu ddefnyddio deunyddiau eraill yn y broses gynhyrchu. Y dyddiau hyn, mae'r rhan fwyaf o sment yn cynnwys deunyddiau atodol sydd wedi'u cynllunio i leihau'r cynnwys clincer. Mae'r rhan fwyaf o sment safonol yn cynnwys ychwanegiad calchfaen wedi'i falu. Gwneir sment gwres isel trwy ychwanegu slag ffwrnais chwyth daear.

Planhigion Sment Portland yng Nghymru

Heddiw dim ond dau blanhigyn sment Portland sydd yng nghymru - yn Aberddawan ger y Barri ac yn Padeswood ger Bwcle. Yr oedd llawer mwy o'r blaen, yn y Gogledd a'r De.

Cyfeiriadau

↑ Hewlett, Peter C., gol. (2001). Lea's chemistry of cement and concrete (yn Saesneg) (arg. 4th). Rhydychen: Butterworth-Heinemann. ISBN 0-340-56589-6.
↑ Gillberg, B. Fagerlund, G. Jönsson, Å. Tillman, A-M. (1999). Betong och miljö [Concrete and environment] (yn Swedeg). Stockholm: AB Svensk Byggtjenst. ISBN 978-91-7332-906-4.CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[Hewlett-1] Hewlett, Peter C., gol. (2001). Lea's chemistry of cement and concrete (yn Saesneg) (arg. 4th). Rhydychen: Butterworth-Heinemann. ISBN 0-340-56589-6.

[miljö-2] Gillberg, B. Fagerlund, G. Jönsson, Å. Tillman, A-M. (1999). Betong och miljö [Concrete and environment] (yn Swedeg). Stockholm: AB Svensk Byggtjenst. ISBN 978-91-7332-906-4.CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[1]

[2]