Y Weinyddiaeth Diogelwch Gwladol (Almaeneg: Ministerium für Staatssicherheit; talfyriad: MfS), neu'r Stasi oedd gwasanaeth diogelwch y wladwriaeth a heddlu cudd Dwyrain yr Almaen rhwng 1950 a 1990.

Stasi
Safle'r pencadlys yn Nwyrain Berlin
Enghraifft o'r canlynolgweinidogaeth y DDR, heddlu cudd, asiantaeth cudd-wybodaeth Edit this on Wikidata
Daeth i ben1990 Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu8 Chwefror 1950 Edit this on Wikidata
Olynwyd ganFederal Office for the Protection of the Constitution Edit this on Wikidata
Yn cynnwysQ113679709, Q117006002 Edit this on Wikidata
Lleoliad yr archifStasi Records Agency Edit this on Wikidata
Isgwmni/auMain Directorate for Reconnaissance, Felix Dzerzhinsky Guards Regiment, Q103783631, Q190287, Q113679709, Q117006002 Edit this on Wikidata
PencadlysDwyrain Berlin Edit this on Wikidata
GwladwriaethGweriniaeth Ddemocrataidd yr Almaen Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Roedd swyddogaeth y Stasi yn Nwyrain yr Almaen (y DDR) yn debyg i swyddogaeth y KGB yn yr Undeb Sofietaidd,⁠ yn yr ystyr ei fod yn gwasanaethu i gynnal awdurdod y wladwriaeth a safle'r blaid oedd yn rheoli, sef Plaid Undod Sosialaidd yr Almaen (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands neu SED). Cyflawnwyd hyn yn bennaf trwy ddefnyddio rhwydwaith o hysbyswyr sifil a gyfrannodd at arestio tua 250,000 o bobl yn Nwyrain yr Almaen.[1] Roedd ganddo hefyd lu parafilwrol elitaidd mawr, Catrawd Gwarchodlu Felix Dzerzhinsky, a wasanaethodd fel ei adain arfog. Ei harwyddair oedd "Tarian a chleddyf y Blaid" (Almaeneg: Schild und Schwert der Partei).

Cynhaliodd y Stasi hefyd ysbïo a gweithrediadau cudd eraill y tu allan i Ddwyrain yr Almaen trwy ei wasanaeth cudd-wybodaeth dramor, y Swyddfa Rhagchwilio, neu Brif Swyddfa A (Almaeneg: Hauptverwaltung Aufklärung neu HVA). Roedd ei hysbyswyr sifil hefyd yn cynnal cysylltiadau ac yn cydweithredu o bryd i'w gilydd â therfysgwyr Gorllewin yr Almaen.[2]

Roedd pencadlys y Stasi yn Nwyrain Berlin, gyda chyfadeilad helaeth yn Berlin-Lichtenberg a nifer o gyfleusterau llai ledled y ddinas. Erich Mielke oedd pennaeth y sefydliad am y rhan fwyaf o'i hoes, rhwng 1957 a 1989 — 32 o 40 mlynedd bodolaeth y DDR. Enillodd yr HVA, dan arweiniad Markus Wolf rhwng 1952 a 1986, enw fel un o asiantaethau cudd-wybodaeth mwyaf effeithiol y Rhyfel Oer.[3][4]

Ar ôl ailuno'r Almaen rhwng 1989 a 1991, erlynwyd rhai o gyn-swyddogion y Stasi am eu troseddau[5] a chafodd y ffeiliau gwyliadwriaeth roedd y Stasi wedi'u cadw ar filiynau o ddinasyddion Dwyrain yr Almaen eu agor i'r cyhoedd fel y gallai pob dinesydd archwilio eu ffeiliau personol ar gais. Asiantaeth Cofnodion y Stasi oedd yn cadw'r ffeiliau tan fis Mehefin 2021, pan ddaethant yn rhan o Archifau Ffederal yr Almaen.

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Germans campaign for memorial to victims of communism". BBC News (yn Saesneg). 2018-01-31. Cyrchwyd 2024-08-27.
  2. Blumenau, Bernhard (2018). "Unholy Alliance: The Connection between the East German Stasi and the Right-Wing Terrorist Odfried Hepp". Studies in Conflict & Terrorism 43: 47–68. doi:10.1080/1057610X.2018.1471969.
  3. Blumenau, Bernhard (2 Medi 2014). The United Nations and Terrorism: Germany, Multilateralism, and Antiterrorism Efforts in the 1970s (yn Saesneg). Basingstoke: Palgrave Macmillan. tt. 29–32. ISBN 978-1-137-39196-4.
  4. Volodarsky, Boris Borisovich (30 Mehefin 2023). The Murder of Alexander Litvinenko: To Kill a Mockingbird (yn Saesneg). White Owl. ISBN 9781399060196. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2023.
  5. Willis, Jim (24 January 2013). Daily Life behind the Iron Curtain. The Greenwood Press Daily Life through History Series. ABC-CLIO. ISBN 9780313397639. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2023.
  Eginyn erthygl sydd uchod am yr Almaen. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.