Swissair 111
Damwain hedfan fawr a ddigwyddodd ar 2 Medi 1998 oedd hediad Swissair 111. Chwalodd yng Nghefnfor yr Iwerydd tua 5 milltir (8 cilomedr) oddi ar arfordir Nova Scotia yng Nghanada. Bu farw’r holl 229 o deithwyr a chriw a oedd ar fwrdd.[1]
.jpg) | |
| Enghraifft o'r canlynol | hedfan, damwain awyrennu  |
|---|---|
| Dyddiad | 2 Medi 1998 |
| Lladdwyd | 229 |
| Achos | Tân mawr |
| Lleoliad | Cefnfor yr Iwerydd |
 | |
| Gweithredwr | Swissair |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Yr awyren dan sylw oedd MD-11 a weithgynhyrchwyd gan McDonnell Douglas. Gweithredwyd y gwasanaeth gan Swissair, cwmni hedfan cenedlaethol y Swistir. Roedd hi ar ei ffordd o Faes Awyr John F. Kennedy yn Ninas Efrog Newydd, Unol Daleithiau i Faes Awyr Genefa-Cointrin yn y Swistir. Llysenw y gwasanaeth roedd "Gwennol y Cenhedloedd Unedig", gan ei fod yn boblogaidd iawn gyda swyddogion y CU.[2] Roedd y gwasanaeth hefyd yn boblogaidd gyda gweithredwyr busnes, gwyddonwyr ac ymchwilwyr. Ar fwrdd yr hediad dan sylw roedd llawer o gargo gwerthfawr, gan gynnwys diemwntau a phaentiad gan Picasso.[3]
Cwrs y digwyddiadau golygu
20:18 (amser lleol) Mae’r hediad yn ymadael Maes Awyr John F. Kennedy, Efrog Newydd
20:50 Mae'r capten yn adrodd ei fod wedi cyrraedd y lefel morio o 33,000 traed.
21:10 Mae’r capten yn clywed oglau rhywbeth rhyfedd, ac mae’n ceisio dod o hyd i’w achos. Mae’n dod i’r casgliad mai system aerdymheru ydy’r ffynhonnell.
21:14 Mae’r talwrn yn llawn mwg, ac mae’r peilotiaid yn gwneud galwad “Pan-Pan” (arwydd gyfyngder llai difrifol na Mayday) ac maent yn datgan eu bod nhw am ddargyfeirio i lanio ym Maes Awyr Boston-Logan, a leolir 350 milltir (560 km) i ffwrdd.
21:15 Mae’r rheolwr traffig awyr yn awgrymu mynd i Faes Awyr Halifax yn Nova Scotia yn lle Boston, dim ond yn 65 milltir i’r gogledd (105 km)
21:17 Mae’r peilotiaid yn defnyddio’r brêc awyr er mwyn cynyddu cyfradd y disgyniad.
21:20 Mae’r peilotiaid yn penderfynu taflu tanwydd er mwyn lleihau pwysau’r awyren.
21:22 Mae’r awyren yn troi tua’r de ddwyrain er mwyn taflu’r tanwydd dros y môr, tua 30 milltir (48 km) i’r de o’r Maes Awyr Halifax.
21:24:09 Clywir larwm yn y talwrn oherwydd methiant yr awtopeilot.
21:24:42 Gwneir y galwad Mayday cyntaf gan y peilotiaid.
21:24:46 Mae’r capten yn adrodd bod system drydanol yr awyren wedi methu.
21:24:53 Mae’r criw yn dechrau taflau'r tanwydd, gyda’r bwriad glanio yn syth yn ôl hynny.
21:25:12 Mae’r blwch du yn darfod recordio. Mae'r talwrn mewn fflamau erbyn hyn.
21:25:16 Mae’r rheolwr traffig awyr yn cadarnhau'r caniatâd i wagu’r tanciau tanwydd, ond dydy’r criw ddim yn ateb.
21:25:40 Mae’r rheolwr traffig awyr yn ailadrodd ei drosglwyddiad, eilwaith heb unrhyw ymateb.
21:31:18 Mae’r awyren yn chwalu i mewn i’r môr, gyda thrigolion lleol yn clywed sŵn o ffrwydrad cryf o gyfeiriad y môr. Cadarnheir hwn gan adroddiad seismoleg o'r ardal.
Ymchwiliad golygu
Cynhaliwyd yr ymchwiliad gan Fwrdd Diogelwch Cludiant Canada (TSB), a pharodd am 5 mlynedd, gyda chost o US$39 miliwn i Lywodraeth Canada.[4] Cynorthwywyd y Canadiaid gan eu cymheiriaid o America, gan fod yr awyren yn cael ei gynhyrchu yn yr Unol Daleithiau.
Roedd rhan fwyaf y drylliad ar lawr y môr yn St. Margaret’s Bay, tua 55 medr (180 troedfedd) o ddwfn. Roedd rhai rhannau yn arnofio ar yr wyneb. Roedd grym y chwalfa mor ddifrifol, y gallai ddim ond un teithiwr cael ei adnabod yn weledol, adnabuwyd gweddill y teithwyr drwy gyfrwng dadansoddiad DNA, olion bys a chofnodion deintyddol.
Daethpwyd o hyd i’r blwch du gan y llong danfor HMCS Okanagan o’r Lluoedd Canadaidd ar 11 Medi 1998. Ar yr 2 Hydref, cychwynnodd y TSB weithrediad mawr i symud yr holl ddrylliad o’r môr cyn y gaeaf. Ar 21 Hydref, amcangyfrifwyd bod 27% y gweddillion wedi’u tynnu o’r dŵr.
Daethpwyd â thua 2 filiwn o ddarnau’r drylliad i awyrendy ar yr arfordir ar gyfer trefniad ac ymchwiliad gan 350 o weithwyr o amryw sefydliadau a chwmïoedd, gan gynnwys Boeing (perchennog McDonnell Douglas), Pratt & Whittney, yr NTSB, y Weinyddiaeth Hedfan Ffederal Americanaidd, a’r AAIB Swisaidd.
Daeth yr ymchwilwyr i’r casgliad yr achoswyd y ddamwain gan y system adloniant a oedd yn gorgynhesu, a arweiniodd i gylched fer, ac o’r diwedd, tân yn nenfwd yr awyren. Dinistriodd y tân y systemau llywio awyr, ac yn y pen draw, rhan flaen yr awyren, gan gynnwys y talwrn. Fe'i ddarganfuwydd yr oedd y capten, Urs Zimmerman, allan o'i sedd yn ceisio atal y fflamau ychydig cyn y gwrthdrawiad gyda'r môr.[5]
Darganfuwyd, yn groes i gred yr awdurdodau hedfan, yr oedd y deunydd a ddefnyddiwyd ar gyfer inswleiddio'r nenfwd (MPET - Mylar wedi'i feteleiddio) yn fflamadwy iawn, a oedd yn gyfrannwr mawr i'r tân. Dwy flynedd ar ôl y ddamwain, datganodd yr FAA roedd gan cwmnïoedd hedfan pum mlynedd i amnewid yr ynysiad MPET oherwydd pryderon diogelwch[6].
Rhagor o wybodaeth golygu
- Aviation Investigation Report, In-Flight Fire Leading to Collision with Water, Swissair Transport Limited McDonnell Douglas MD-11 HB-IWF Peggy’s Cove, Nova Scotia 5 nm SW 2 September 1998, Transportation Safety Board of Canada, 27 March 2003, http://www.tsb.gc.ca/eng/rapports-reports/aviation/1998/a98h0003/a98h0003.asp, adalwyd 16 January 2016 yn Saesneg
- ↑ "ASN Aviation Safety Database". Flight Safety Foundation. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 Mawrth 2016. Cyrchwyd 16 Mai 2016. Unknown parameter
|dead-url=ignored (help) - ↑ Stoller, Gary (16 Chwefror 2003). "Doomed plane's gaming system exposes holes in FAA oversight". USA Today. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 15 Medi 2017. Unknown parameter
|dead-url=ignored (help) - ↑ "Swissair Jet's Cargo had painting by Picasso and other valuables". 15 Medi 1998. Cyrchwyd 15 Tachwedd 2018.[dolen marw]
- ↑ "Nova: Crash of Flight 111". PBS.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Medi 2006. Cyrchwyd 5 Awst 2006. Unknown parameter
|dead-url=ignored (help) - ↑ [1] Transportation Safety Board
- ↑ "FAA issues insulation ruling". Flightglobal.com (yn Saesneg). 2000-06-13. Cyrchwyd 2018-11-28.