Wicipedia

Y Cenhedloedd Unedig

(Ailgyfeiriad oddi wrth Cenhedloedd Unedig)

Mae'r Cenhedloedd Unedig ( CU ) yn sefydliad rhynglywodraethol gyda'r pwrpas o gynnal heddwch a diogelwch rhyngwladol, datblygu cysylltiadau cyfeillgar rhwng cenhedloedd, cydweithio'n rhyngwladol, a bod yn ganolbwynt ar gyfer cysoni gweithredoedd cenhedloedd y byd.[1] Dyma'r sefydliad rhyngwladol mwyaf a mwyaf cyfarwydd yn y byd.[2] Mae pencadlys y Cenhedloedd Unedig ar diriogaeth ryngwladol yn Ninas Efrog Newydd, ac mae ganddo brif swyddfeydd eraill yng Ngenefa, Nairobi, Fienna, a'r Hâg (cartref y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol).

Data cyffredinol
Enghraifft o'r canlynolsefydliad rhynglywodraethol, sefydliad rhyngwladol Edit this on Wikidata
Mathsefydliad Edit this on Wikidata
Label brodorolOrganizacja Narodów Zjednoczonych Edit this on Wikidata
Rhan osystem y Cenhedloedd Unedig Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu1945 Edit this on Wikidata
Yn cynnwysCynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig, Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig, Cyngor Economaidd a Chymdeithasol y Cenhedloedd Unedig, Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig, Llys Cyfiawnder Rhyngwladol, Cyngor Ymddiriedolaeth y Cenhedloedd Unedig, United Nations Committee of the Whole, Special Adviser on Africa Edit this on Wikidata
Pennaeth y sefydliadYsgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig Edit this on Wikidata
RhagflaenyddCynghrair y Cenhedloedd Edit this on Wikidata
Ffurf gyfreithiolsefydliad rhynglywodraethol Edit this on Wikidata
PencadlysDinas Efrog Newydd Edit this on Wikidata
Enw brodorolUnited Nations Edit this on Wikidata
Gwladwriaethledled y byd Edit this on Wikidata
RhanbarthDinas Efrog Newydd Edit this on Wikidata
Gwefanhttps://www.un.org/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Sefydlwyd y Cenhedloedd Unedig ar ôl yr Ail Ryfel Byd gyda'r nod o atal rhyfeloedd y dyfodol, gan olynu Cynghrair y Cenhedloedd, sefydliad a oedd braidd yn aneffeithiol.[3] Ar 25 Ebrill 1945, cyfarfu 50 o lywodraethau yn San Francisco ar gyfer cynhadledd a dechrau drafftio Siarter y Cenhedloedd Unedig, a fabwysiadwyd ar 25 Mehefin 1945 ac a ddaeth i rym ar 24 Hydref 1945, pan ddechreuodd y Cenhedloedd Unedig weithredu. Yn unol â’r Siarter, mae amcanion y sefydliad yn cynnwys cynnal heddwch a diogelwch rhyngwladol, amddiffyn hawliau dynol, darparu cymorth dyngarol, hyrwyddo datblygu cynaliadwy, a chynnal cyfraith ryngwladol.[4] Pan gafodd ei sefydlu, roedd gan y Cenhedloedd Unedig 51 o aelod-wladwriaethau; gydag ychwanegu De Swdan yn 2011, mae'r aelodaeth bellach yn 193, gan gynrychioli bron pob un o daleithiau sofran y byd.[5]

Y 193 o aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig

Cymhlethwyd cenhadaeth y sefydliad (sef gwarchod heddwch y byd) yn ei ddegawdau cynnar gan y Rhyfel Oer rhwng yr Unol Daleithiau a'r Undeb Sofietaidd a'u cynghreiriaid. Mae gwaith y CU dros y blynyddoedd wedi cynnwys arsylwyr milwrol di-arf a milwyr arfau-bach, gan fonitro, cyhoeddi adroddiadau a magu hyder yn bennaf.[6] Tyfodd aelodaeth y Cenhedloedd Unedig yn sylweddol yn dilyn dad- drefedigaethu eang a ddechreuodd yn y 1960au. Ers hynny, mae 80 o gyn-drefedigaethau wedi ennill annibyniaeth, gan gynnwys 11 o diriogaethau ymddiriedolaeth a gafodd eu monitro gan y Cyngor YR Ymddiriedolwyr.[7] Erbyn y 1970au, roedd cyllideb y Cenhedloedd Unedig ar gyfer rhaglenni datblygiad economaidd a chymdeithasol ymhell y tu hwnt i'w gwariant ar gadw heddwch. Ar ôl diwedd y Rhyfel Oer, newidiwyd cyfeiriad y Cenhedloedd Unedig ac ehangodd ei weithrediadau maes, ac ymgymrodd ag amrywiaeth eang o dasgau cymhleth.[8]

Mae gan y CU chwe phrif 'organ':

  1. y Gymanfa Gyffredinol;
  2. y Cyngor Diogelwch;
  3. y Cyngor Economaidd a Chymdeithasol (ECOSOC);
  4. Cyngor yr Ymddiriedolwyr;
  5. y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol; ac
  6. Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig.

Mae 'System y Cenhedloedd Unedig' yn cynnwys llu o asiantaethau, cronfeydd a rhaglenni arbenigol megis Grŵp Banc y Byd Sefydliad Iechyd y Byd, Rhaglen Bwyd y Byd, UNESCO, ac UNICEF. Yn ogystal, gellir rhoi statws ymgynghorol i sefydliadau anllywodraethol megis ECOSOC ac asiantaethau eraill i gymryd rhan yng ngwaith y Cenhedloedd Unedig.

Prif swyddog gweinyddol y Cenhedloedd Unedig yw'r ysgrifennydd cyffredinol. Ariennir y sefydliad gan gyfraniadau gwirfoddol gan ei aelod-wladwriaethau. Mae'r Cenhedloedd Unedig, ei swyddogion, a'i asiantaethau wedi ennill llawer o Wobrau Heddwch Nobel, er bod gwerthusiadau eraill o'i effeithiolrwydd wedi bod yn gymysg. Mae rhai sylwebwyr yn credu bod y sefydliad yn rym pwysig ar gyfer heddwch a datblygiad dynol, tra bod eraill wedi ei alw'n aneffeithiol, yn rhagfarnllyd neu'n llwgr.[angen ffynhonnell]

HanesGolygu

CefndirGolygu

Yn y ganrif cyn creu'r Cenhedloedd Unedig, ffurfiwyd nifer o sefydliadau rhyngwladol megis Pwyllgor Rhyngwladol y Groes Goch i sicrhau amddiffyniad a chymorth i ddioddefwyr gwrthdaro arfog ac ymryson.[9]

Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, bu nifer o arweinwyr mawr, yn enwedig Arlywydd yr UD Woodrow Wilson, yn eiriol dros gorff byd i warantu heddwch. Cyfarfu enillwyr y rhyfel, y Cynghreiriaid, i drafod telerau heddwch ffurfiol yng Nghynhadledd Heddwch Paris. Cymeradwywyd Cynghrair y Cenhedloedd, a dechreuodd ar ei waith, ond ni ymunodd yr Unol Daleithiau erioed. Ar 10 Ionawr 1920, daeth Cynghrair y Cenhedloedd i fodolaeth yn ffurfiol pan ddaeth Cyfamod Cynghrair y Cenhedloedd, a gadarnhawyd gan 42 o genhedloedd ym 1919, i rym. [10] Gweithredodd Cyngor y Gynghrair fel math o gorff gweithredol i gyfarwyddo busnes y Cynulliad. Dechreuodd gyda phedwar aelod parhaol - y Deyrnas Unedig, Ffrainc, yr Eidal, a Japan .

Ar ôl rhai llwyddiannau a methiannau cyfyngedig yn ystod y 1920au, bu'r Gynghrair yn aneffeithiol yn y 1930au. Methodd â gweithredu yn erbyn goresgyniad Japan o Manchuria ym 1933. Galwodd deugain gwlad ar Japan i dynnu'n ôl o Manchuria ond pleidleisiodd Japan yn ei erbyn a cherdded allan o'r Gynghrair yn lle tynnu'n ôl o Manchuria.[11] Methodd hefyd yn erbyn Ail Ryfel Italo-Ethiopia pan fethodd galwadau am sancsiynau economaidd yn erbyn yr Eidal. Gadawodd yr Eidal a gwledydd eraill y gynghrair. Sylweddolodd pob un ohonynt ei fod wedi methu, a dechreuon nhw ail-arfogi mor gyflym â phosibl.

Pan ddechreuodd y rhyfel yn 1939, caewyd y Gynghrair.[12]

Merched Cymru'n annog America i ymunoGolygu

Ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf aeth Undeb Cynghrair y Cenhedloedd Cymru ati i gaslu Deiseb Merched dros Heddwch Cymru, ac yn1923 roedd 390,296 o fenywod wedi'i harwyddo. Galwodd y ddeiseb ar UDA i ymuno ac arwain Cynghrair y Cenhedloedd newydd – gan alw am ‘Gyfraith nid Rhyfel’. Yn Chwefror 1924 arweiniodd Annie Jane Hughes Griffiths a Mary Ellis ddirprwyaeth i'r America gan gyfarfod gyda'r Arlywydd. Ond ni ymunodd America â Chynghrair y Cenhedloedd a methodd Cynghrair Cymru oherwydd diffyg cefnogaeth gan wledydd y byd, ee yr Almaen, America a Japan.[13]

Y cam penodol cyntaf tuag at sefydlu'r Cenhedloedd Unedig oedd y gynhadledd Ryng-Gynghreiriol a arweiniodd at yr hyn a elwir yn "y Datganiad o Balas St James", a hynny ar 12 Mehefin 1941.[14][15] Erbyn Awst 1941, roedd arlywydd America Franklin Roosevelt a phrif weinidog Prydain Winston Churchill wedi drafftio Siarter yr Iwerydd i ddiffinio nodau ar gyfer y byd ar ôl y rhyfel. Yng nghyfarfod dilynol y Cyngor Rhyng-Gynghreiriol yn Llundain ar 24 Medi 1941, mabwysiadodd yr wyth llywodraeth alltud o wledydd o dan feddiant yr Axis, ynghyd â'r Undeb Sofietaidd a chynrychiolwyr Lluoedd Ffrainc Rydd, yn unfrydol ymlyniad at egwyddorion cyffredin polisi a gynlluniwyd gan Brydain a'r Unol Dalaethau.[16][17]

 
Baneri aelod-genhedloedd ym Mhencadlys y Cenhedloedd Unedig yn 2007

StrwythurGolygu

Mae'r Cenhedloedd Unedig yn rhan o system ehangach sy'n cynnwys rhwydwaith helaeth o sefydliadau a chyrff. Yn ganolog i'r sefydliad mae pum prif organ a sefydlwyd gan Siarter y Cenhedloedd Unedig: y Cynulliad Cyffredinol (UNGA), y Cyngor Diogelwch (UNSC), y Cyngor Economaidd a Chymdeithasol (ECOSOC), y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol (ICJ) ac Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig.[18] Ataliodd chweched prif organ, Cyngor yr Ymddiriedolwyr wi waith ar 1 Tachwedd 1994, ar annibyniaeth Palau, y tiriogaeth yr ymddiriedolwyr olafl.[19]

Mae pedwar o'r pum prif organ wedi'u lleoli ym mhrif Bencadlys y Cenhedloedd Unedig yn Ninas Efrog Newydd, tra bod yr ICJ yn eistedd yn Yr Hâg.[20] Mae'r rhan fwyaf o asiantaethau mawr eraill wedi'u lleoli yn swyddfeydd y Cenhedloedd Unedig yng Ngenefa,[21] Fienna,[22] a Nairobi;[23] lleolir sefydliadau ychwanegol y Cenhedloedd Unedig ledled y byd. Chwe iaith swyddogol y CU, a ddefnyddir mewn cyfarfodydd a dogfennau rhynglywodraethol, yw Arabeg, Ffrangeg, Rwsieg, Saesneg, Sbaeneg a Tsieinëeg.[24] Ar sail y Confensiwn ar Freintiau ac Imiwneddau'r Cenhedloedd Unedig(the Convention on the Privileges and Immunities of the United Nations), mae'r Cenhedloedd Unedig a'i asiantaethau yn imiwn rhag deddfau'r gwledydd y maent yn gweithredu ynddynt.[25]

O dan y CU ceir chwe organ sydd, yng ngeiriau'r awdur Linda Fasulo, "ayn gsgliad anhygoel o endidau a sefydliadau, rhai ohonynt mewn gwirionedd yn hŷn na'r Cenhedloedd Unedig ei hun ac yn gweithredu bron yn annibynnol oddi wrtho". [26] Mae'r rhain yn cynnwys asiantaethau arbenigol, sefydliadau ymchwil a hyfforddi, rhaglenni a chronfeydd, ac endidau eraill y Cenhedloedd Unedig. [19]

Mae pob sefydliad o fewn system y Cenhedloedd Unedig yn ufuddhau i egwyddor Noblemaire, sy'n galw am gyflogau a fydd yn denu ac yn cadw dinasyddion gwledydd lle mae'r iawndal uchaf, ac sy'n sicrhau cyflog cyfartal am waith o werth cyfartal waeth beth fo cenedligrwydd y gweithiwr. Yn ymarferol, mae Comisiwn y Gwasanaeth Sifil Rhyngwladol, sy'n rheoli amodau personél y Cenhedloedd Unedig, yn cyfeirio at y gwasanaeth sifil cenedlaethol sy'n talu uchaf. Mae cyflogau staff yn destun treth fewnol a weinyddir gan sefydliadau'r Cenhedloedd Unedig.

Y Cynulliad CyffredinolGolygu

 
Mikhail Gorbachev, ysgrifennydd cyffredinol Sofietaidd, yn annerch Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig yn Rhagfyr 1988

Y Cynulliad Cyffredinol yw prif fan trafod y Cenhedloedd Unedig. Mae'n cynnwys holl aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig, ac yn cyfarfod mewn sesiynau blynyddol rheolaidd, ond gellir galw sesiynau brys hefyd.[27] Arweinir y cynulliad gan lywydd, a etholir o blith yr aelod-wladwriaethau yn eu tro, a 21 o is-lywyddion.[28] Cynhaliwyd y sesiwn gyntaf o'r Cynulliad ar 10 Ionawr 1946 yn Neuadd Ganolog y Methodistiaid yn Llundain ac a oedd yn cynnwys cynrychiolwyr o 51 o genhedloedd.[29]

Pan fydd y Cynulliad Cyffredinol yn penderfynu ar gwestiynau pwysig megis heddwch a diogelwch, derbyn aelodau newydd a materion cyllidebol, mae angen mwyafrif o ddwy ran o dair o'r rhai sy'n bresennol ac yn pleidleisio.[30][31] Penderfynir pob cwestiwn arall gan bleidlais o fwyafrif. Mae gan bob aelod-wlad un bleidlais. Ar wahân i gymeradwyo materion cyllidebol, nid yw penderfyniadau yn rhwymo'r aelodau. Caiff y Cynulliad wneud argymhellion ar unrhyw faterion o fewn cwmpas y Cenhedloedd Unedig, ac eithrio materion heddwch a diogelwch sy’n cael eu hystyried gan y Cyngor Diogelwch.[32]

Gall ei chwe phrif bwyllgor anfon penderfyniadau drafft at y Cynulliad Cyffredinol:[33]

  • Pwyllgor Cyntaf (Diarfogi a Diogelwch Rhyngwladol)
  • Ail Bwyllgor (Economaidd ac Ariannol)
  • Trydydd Pwyllgor (Cymdeithasol, Dyngarol, a Diwylliannol)
  • Pedwerydd Pwyllgor (Gwleidyddol Arbennig a Dad-drefedigaethu)
  • Pumed Pwyllgor (Gweinyddol a Chyllidebol)
  • Chweched Pwyllgor (Cyfreithiol)

yn ogystal â chan y ddau bwyllgor canlynol:

  • Pwyllgor Cyffredinol - pwyllgor goruchwylio sy'n cynnwys llywydd y cynulliad, is-lywydd, a phenaethiaid pwyllgorau
  • Pwyllgor Cymwysterau – sy'n gyfrifol am bennu cymwysterau pob aelod-wladwriaeth o'r CU

Cyngor DiogelwchGolygu

 
Colin Powell, Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau, yn arddangos ffiol o arfau cemegol a oedd yn ei ôl ef yn dod o Irac.Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig ar wrandawiadau rhyfel yn Irac, 5 Chwefror 2003

Mae'r Cyngor Diogelwch yn gyfrifol am gynnal heddwch a diogelwch ymhlith gwledydd y byd. Er mai dim ond "argymhellion" y gall organau eraill y Cenhedloedd Unedig eu gwneud i aelod-wladwriaethau, mae gan y Cyngor Diogelwch y pŵer i wneud penderfyniadau rhwymol y mae aelod-wladwriaethau wedi cytuno i'w gwneud, o dan delerau Erthygl 25 o'r Siarter.[34] Gelwir penderfyniadau'r cyngor yn benderfyniadau Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig.[19]

Mae'r Cyngor Diogelwch yn cynnwys pymtheg aelod-wladwriaethau, sy'n cynnwys pum aelod parhaol—Tsieina, Ffrainc, Rwsia, y Deyrnas Unedig, a'r Unol Daleithiau—a deg aelod nad ydynt yn barhaol a etholwyd am dymor o ddwy flynedd gan y Cynulliad Cyffredino. Mae gan y pum aelod parhaol bŵer feto dros benderfyniadau'r Cenhedloedd Unedig, gan ganiatáu i aelod parhaol rwystro mabwysiadu penderfyniad, er nad dadl. Cedwir y deg sedd dros dro am dymor o ddwy flynedd, gyda phum aelod-wladwriaeth y flwyddyn yn cael eu derbyn drwy bleidlais gan y Cynulliad Cyffredinol ar sail ranbarthol.[19] Mae llywyddiaeth y Cyngor Diogelwch yn cylchdroi yn nhrefn yr wyddor bob mis.[35]

Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd UnedigGolygu

 
Yr ysgrifennydd cyffredinol yn 2022,, António Guterres

Mae Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig yn cyflawni'r dyletswyddau o ddydd i ddydd sy'n ofynnol i weithredu a chynnal system y Cenhedloedd Unedig.[36] Mae'n cynnwys degau o filoedd o weision sifil rhyngwladol ledled y byd ac yn cael ei arwain gan yr ysgrifennydd cyffredinol, a gynorthwyir gan y dirprwy ysgrifennydd cyffredinol.[19] Mae dyletswyddau'r Ysgrifenyddiaeth yn cynnwys darparu gwybodaeth a chyfleusterau sydd eu hangen ar gyrff y Cenhedloedd Unedig ar gyfer eu cyfarfodydd; mae hefyd yn cyflawni tasgau fel y cyfarwyddir gan y Cyngor Diogelwch, y Cynulliad Cyffredinol, y Cyngor Economaidd a Chymdeithasol, a chyrff eraill y Cenhedloedd Unedig.[32]

Mae'r ysgrifennydd cyffredinol yn gweithredu fel llefarydd de facto ac arweinydd y Cenhedloedd Unedig. Diffinnir y swydd yn Siarter y Cenhedloedd Unedig fel "prif swyddog gweinyddol" y sefydliad.[37] Mae Erthygl 99 o'r siarter yn nodi y gall yr ysgrifennydd cyffredinol ddwyn i sylw'r Cyngor Diogelwch "unrhyw fater a allai, yn ei farn ef, fygwth heddwch a diogelwch rhyngwladol", ymadrodd y mae'r ysgrifenyddion cyffredinol ers Trygve Lie wedi'i ddehongli fel un sy'n rhoi'r gosod sail ar gyfer gweithredu ar lwyfan y byd.[38] Mae'r swyddfa wedi datblygu i fod yn rôl ddeuol fel gweinyddwrax fel diplomydd a chyfryngwr yn mynd i'r afael ag anghydfodau rhwng aelod-wladwriaethau a dod o hyd i gonsensws i faterion byd-eang.[39]

Penodir yr ysgrifennydd cyffredinol gan y Cynulliad Cyffredinol, ar ôl cael ei argymell gan y Cyngor Diogelwch, lle mae gan yr aelodau parhaol bŵer feto. Nid oes meini prawf penodol ar gyfer y swydd, ond dros y blynyddoedd derbyniwyd y bydd y swydd yn cael ei dal am un neu ddau dymor o bum mlynedd.[40] Yr ysgrifennydd cyffredinol presennol yw António Guterres o Bortiwgal, a ddisodlodd Ban Ki-moon yn 2017.

Llys Cyfiawnder RhyngwladolGolygu

 
Dyfarnodd y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol (yr ICJ) nad oedd datganiad unochrog Kosovo o annibyniaeth o Serbia yn 2008 yn torri cyfraith ryngwladol.

Y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol (ICJ), a adnabyddir weithiau fel Llys y Byd, [41] yw prif organ farnwrol y Cenhedloedd Unedig. Mae’n olynydd i’r Llys Cyfiawnder Rhyngwladol Parhaol ac mae’n meddiannu cyn bencadlys y corff hwnnw yn y Palas Heddwch yn Yr Hâg, yr Iseldiroedd, sy’n golygu mai dyma’r unig brif organ nad yw wedi’i lleoli yn Ninas Efrog Newydd. Prif swyddogaeth yr ICJ yw dyfarnu anghydfodau ymhlith gwladwriaethau; mae wedi clywed achosion yn ymwneud â throseddau rhyfel, torri sofraniaeth y wladwriaeth, glanhau ethnig, a materion eraill.[42] Gall organau eraill y Cenhedloedd Unedig alw ar y llys hefyd i roi barn gynghorol ar faterion cyfraith ryngwladol.[32] Mae holl aelod-wladwriaethau'r CU yn bartïon i Statud yr ICJ, sy'n rhan annatod o Siarter y Cenhedloedd Unedig, a gall y rhai nad ydynt yn aelodau ddod yn bartïon hefyd. Mae dyfarniadau'r ICJ yn rhwymol ar bartïon ac, ynghyd â'i farn gynghorol, yn ffynonellau cyfraith ryngwladol.[41] Mae'r llys yn cynnwys 15 o farnwyr a benodwyd i dymor o naw mlynedd gan y Gymanfa Gyffredinol; rhaid i bob barnwr fod o genedl wahanol.[32][19]

Cyngor Economaidd a ChymdeithasolGolygu

Mae'r Cyngor Economaidd a Chymdeithasol (ECOSOC) yn cynorthwyo'r Cynulliad Cyffredinol i hyrwyddo cydweithrediad a datblygiad economaidd, cymdeithasol a dyngarol rhyngwladol.[43] Fe'i sefydlwyd i wasanaethu fel prif fforwm y Cenhedloedd Unedig ar gyfer materion byd-eang a dyma'r corff CU mwyaf a'r mwyaf cymhleth.[43] Mae swyddogaethau ECOSOC yn cynnwys casglu data, cynnal astudiaethau, cynghori aelod-wladwriaethau, a gwneud argymhellion.[32][44] Cyflawnir ei waith yn bennaf gan is-gyrff sy'n canolbwyntio ar amrywiaeth eang o bynciau; mae'r rhain yn cynnwys Fforwm Parhaol y Cenhedloedd Unedig ar Faterion Cynhenid, sy'n cynghori asiantaethau'r Cenhedloedd Unedig ar faterion sy'n ymwneud â phobl frodorol; Fforwm y Cenhedloedd Unedig ar Goedwigoedd, sy'n cydlynu ac yn hyrwyddo rheolaeth gynaliadwy ar goedwigoedd; Comisiwn Ystadegol y Cenhedloedd Unedig, sy'n cydlynu ymdrechion casglu gwybodaeth rhwng asiantaethau; a'r Comisiwn ar Ddatblygu Cynaliadwy, sy'n cydlynu ymdrechion rhwng asiantaethau'r Cenhedloedd Unedig a chyrff anllywodraethol sy'n gweithio tuag at ddatblygu cynaliadwy. Gall ECOSOC hefyd roi statws ymgynghorol i sefydliadau anllywodraethol;[32] yn Ebrill 2021, mae gan bron i 5,600 o sefydliadau y statws hwn.[19][45]

Asiantaethau arbenigolGolygu

Mae Siarter y Cenhedloedd Unedig yn nodi y gall pob un o brif organau'r Cenhedloedd Unedig sefydlu asiantaethau arbenigol amrywiol i gyflawni ei dyletswyddau.[46] Sefydliadau ymreolaethol yw'r rhain, sy'n gweithio gyda'r Cenhedloedd Unedig a gyda'i gilydd trwy beirianwaith cydgysylltu'r Cyngor Economaidd a Chymdeithasol. Cafodd pob un eu hintegreiddio i system y Cenhedloedd Unedig drwy gytundeb â'r Cenhedloedd Unedig o dan erthygl 57 o Siarter y Cenhedloedd Unedig. Mae pymtheg o asiantaethau arbenigol, sy'n cyflawni swyddogaethau mor amrywiol â hwyluso teithio rhyngwladol, atal a mynd i'r afael â phandemigau, a hyrwyddo datblygiad economaidd.[47]

Cyrff eraillGolygu

Mae system y Cenhedloedd Unedig yn cynnwys myrdd o gronfeydd ymreolaethol, a weinyddir ar wahân, rhaglenni, sefydliadau ymchwil a hyfforddi, ac is-gyrff eraill.[48] Mae gan bob un o'r endidau hyn eu maes gwaith, eu strwythur llywodraethu a'u cyllideb eu hunain; mae sawl un, megis Sefydliad Masnach y Byd (WTO) a'r Asiantaeth Ynni Atomig Ryngwladol (IAEA), yn gweithredu'n annibynnol ar y Cenhedloedd Unedig ond yn cynnal cytundebau partneriaeth ffurfiol. Mae'r Cenhedloedd Unedig yn cyflawni llawer o'i waith dyngarol trwy'r sefydliadau hyn, megis atal newyn a diffyg maeth (Rhaglen Bwyd y Byd), amddiffyn pobl agored i niwed a phobl sydd wedi'u dadleoli (UNHCR), a brwydro yn erbyn y pandemig HIV / AIDS (UNAIDS).[19]

AelodaethGolygu

Mae holl wladwriaethol annibynnol anghydnabyddiedig y byd, ar wahân i Ddinas y Fatican, yn aelodau o'r Cenhedloedd Unedig.[5] De Swdan, a ymunodd ar 14 Gorffennaf 2011, yw'r ychwanegiad diweddaraf (yn 2022, gan ddod â'r cyfanswm i 193 o aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig.[49] Mae Siarter y Cenhedloedd Unedig yn amlinellu’r rheolau ar gyfer aelodaeth.

AmcanionGolygu

Cadw heddwch a diogelwchGolygu

Mae'r Cenhedloedd Unedig, ar ôl cael ei gymeradwyo gan y Cyngor Diogelwch, yn anfon ceidwaid heddwch i ranbarthau lle mae gwrthdaro arfog wedi dod i ben neu wedi oedi'n ddiweddar i orfodi telerau cytundebau heddwch ac i annog ymladdwyr rhag ailddechrau gelyniaeth. Gan nad yw'r Cenhedloedd Unedig yn cynnal ei fyddin ei hun, mae aelod-wladwriaethau'n darparu lluoedd cadw heddwch yn wirfoddol. Mae'r milwyr hyn weithiau'n cael eu henwi'n "Yr Helmau Glas" am eu gêr nodedig.[19][50] Derbyniodd lluoedd cadw y CU Wobr Heddwch Nobel yn 1988.[51]

 
Milwr o Nepal ar leoliad cadw heddwch yn darparu diogelwch mewn safle dosbarthu reis yn Haiti yn 2010

Rhwng 1947 a 2022 roedd y Cenhedloedd Unedig wedi cyflawni 71 o ymgyrchoedd cadw heddwch; yn Ebrill 2021, roedd dros 88,000 o bersonél cadw heddwch o 121 o genhedloedd wedi'u lleoli ar 12 ymgyrch, yn Affrica'n bennaf.[52] Y fwyaf yw Cenhadaeth y Cenhedloedd Unedig yn Ne Swdan (UNMISS), sydd â bron i 19,200 o bersonél mewn lifrai;[53] y lleiaf oedd y Grŵp o Arsylwyr Milwrol y Cenhedloedd Unedig yn India a Phacistan (UNMOGIP), a oedd yn cynnwys 113 o sifiliaid ac arbenigwyr sy'n gyfrifol am fonitro'r cadoediad yn Jammu a Kashmir. Mae ceidwaid heddwch y Cenhedloedd Unedig gyda Sefydliad Goruchwylio Cadoediad y Cenhedloedd Unedig (UNTSO) wedi'u lleoli yn y Dwyrain Canol ers 1948, y genhadaeth cadw heddwch weithredol hiraf.[54]

Hawliau DynolGolygu

Un o brif ddibenion y Cenhedloedd Unedig yw “hyrwyddo ac annog parch at hawliau dynol a rhyddid sylfaenol yr unigolyn, heb wahaniaeth o ran hil, rhyw, iaith, na chrefydd”, ac mae aelod-wladwriaethau'n addo cymryd “camau ar y cyd ac ar wahân” i amddiffyn yr hawliau hyn.[46][55]

 
Eleanor Roosevelt gyda'r Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol, 1949

Ym 1948, mabwysiadodd y Cynulliad Cyffredinol Ddatganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol, wedi'i ddrafftio gan bwyllgor dan arweiniad y diplomydd a'r actifydd Americanaidd Eleanor Roosevelt, ac yn cynnwys y cyfreithiwr Ffrengig René Cassin. Mae'r ddogfen yn cyhoeddi hawliau sifil, gwleidyddol ac economaidd sylfaenol sy'n gyffredin i bob person, er bod amheuaeth wedi bod ynghylch ei heffeithiolrwydd tuag at gyflawni'r amcanion hyn ers ei drafftio.[56] Mae'r Datganiad yn gwasanaethu fel "safon cyrhaeddiad gyffredin ar gyfer yr holl bobloedd a'r holl genhedloedd" yn hytrach na dogfen gyfreithiol rwymol, ond mae wedi dod yn sail i ddau gytundeb rhwymol, Cyfamod Rhyngwladol 1966 ar Hawliau Sifil a Gwleidyddol a Chyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol.[32] Yn ymarferol, ni all y Cenhedloedd Unedig gymryd camau sylweddol yn erbyn cam-drin hawliau dynol heb benderfyniad gan y Cyngor Diogelwch, er ei fod yn gwneud gwaith sylweddol wrth ymchwilio ac adrodd am gamddefnydd.[57]

Ym 1979, mabwysiadodd y Cynulliad Cyffredinol y Confensiwn ar Ddileu Pob Math o Wahaniaethu yn erbyn Menywod, a ddilynwyd gan y Confensiwn ar Hawliau'r Plentyn yn 1989.[32] Gyda diwedd y Rhyfel Oer, ysgogwyd yr ymgyrch dros hawliau dynol i fynd gam ymhellach[58] pan ffurfiwyd Comisiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Dynol ym 1993 i oruchwylio materion hawliau dynol ar gyfer y Cenhedloedd Unedig, yn dilyn argymhelliad Cynhadledd y Byd ar Hawliau Dynol y flwyddyn honno. Mae Jacques Fomerand, ysgolhaig o'r Cenhedloedd Unedig, yn disgrifio mandad y sefydliad hwn fel un "eang ac annelwig", gydag dim ond adnoddau "prin" i'w gyflawni.[32] Yn 2006, fe'i disodlwyd gan Gyngor Hawliau Dynol yn cynnwys 47 o genhedloedd.[59] Hefyd yn 2006, pasiodd y Cynulliad Cyffredinol Ddatganiad ar Hawliau Pobl Gynhenid (Brodorol),[60] ac yn 2011 pasiodd ei benderfyniad cyntaf yn cydnabod hawliau pobl LHDT.[61]

Amgylchedd a newid hinsawddGolygu

Gan ddechrau gyda ffurfio Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (UNEP) ym 1972, mae'r Cenhedloedd Unedig wedi gwneud materion amgylcheddol yn rhan amlwg o'i agenda. Arweiniodd diffyg llwyddiant yn ystod y ddau ddegawd cyntaf o waith y Cenhedloedd Unedig yn y maes hwn at Uwchgynhadledd y Ddaear 1992 yn Rio de Janeiro, Brasil, a geisiodd roi hwb newydd i'r ymdrechion hyn.[58] Ym 1988, sefydlodd UNEP a Sefydliad Meteorolegol y Byd (WMO), sefydliad arall y Cenhedloedd Unedig, y Panel Rhynglywodraethol ar Newid yn yr Hinsawdd (sef yr IPCC), sy'n asesu ac yn adrodd ar ymchwil ar gynhesu byd-eang.[62] Gosododd Protocol Kyoto, a noddwyd gan y Cenhedloedd Unedig, a lofnodwyd ym 1997, dargedau lleihau allyriadau cyfreithiol rwymol ar gyfer gwladwriaethau.[19]

AnnibyniaethGolygu

Ers creu'r Cenhedloedd Unedig, mae dros 80 o gytrefi (colonies) wedi ennill annibyniaeth. Mabwysiadodd y Gymanfa Gyffredinol y Datganiad ar Roi Annibyniaeth i Wledydd a Phobloedd Trefedigaethol yn 1960 heb unrhyw bleidleisiau yn erbyn ond yn ymatal rhag pob pŵer trefedigaethol mawr. Mae'r Cenhedloedd Unedig yn gweithio tuag at ddad-drefedigaethu trwy grwpiau gan gynnwys Pwyllgor y CU ar Ddad-drefedigaethu, a grëwyd ym 1962.[63] Mae'r pwyllgor yn rhestru un-deg-saith o “ Diriogaethau An-hunanlywodraethol” a'r mwyaf a'r mwyaf poblog ohonynt yw Gorllewin y Sahara.[64]

Mae'r Cenhedloedd Unedig hefyd yn datgan ac yn cydlynu grwpiau arsylwi rhyngwladol sy'n dod ag ymwybyddiaeth i faterion o ddiddordeb neu bryder rhyngwlado ee Diwrnod Twbercwlosis y Byd, Diwrnod y Ddaear, a Blwyddyn Ryngwladol yr Anialwch.[65]

AriannuGolygu

Y 25 cyfraniad mwyaf i'r CU (2019–2021)[66]
Aelod-Gwladwriaeth Cyfraniad
(% cyllideb y CU)
  Unol Daleithiau America
22.000
  Gweriniaeth Pobl Tsieina
12.005
  Japan
8.564
  Yr Almaen
6.090
  Y Deyrnas Unedig
4.567
  Ffrainc
4.427
  Yr Eidal
3.307
  Brasil
2.948
  Canada
2.734
  Rwsia
2.405
  De Corea
2.267
  Awstralia
2.210
  Sbaen
2.146
  Twrci
1.371
  Yr Iseldiroedd
1.356
  Mecsico
1.292
  Sawdi Arabia
1.172
  Y Swistir
1.151
  Yr Ariannin
0.915
  Sweden
0.906
  India
0.834
  Gwlad Belg
0.821
  Gwlad Pwyl
0.802
  Algeria
0.788
  Norwy
0.754

Cyllideb y Cenhedloedd Unedig ar gyfer 2020 oedd $3.1 biliwn,[67] heb gynnwys adnoddau ychwanegol a roddwyd gan aelodau, megis lluoedd cadw heddwch.

Ariennir y Cenhedloedd Unedig drwy gyfraniadau gwirfoddol gan aelod-wladwriaethau. Mae'r Cynulliad Cyffredinol yn cymeradwyo'r gyllideb ac yn pennu'r asesiad ar gyfer pob aelod. Mae hyn yn seiliedig yn fras ar allu cymharol pob gwlad i dalu, fel y’i mesurir gan ei hincwm gwladol crynswth (GNI), gydag addasiadau ar gyfer dyled allanol ac incwm isel y pen.[68]

CyfeiriadauGolygu

LlyfryddiaethGolygu


Darllen pellachGolygu

 

Gweler hefydGolygu

Dolenni allanolGolygu

Gwefannau swyddogolGolygu

EraillGolygu

  1. ↑ "United Nations Charter". www.un.org (yn Saesneg). 17 June 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 March 2022. Cyrchwyd 20 March 2022.
  2. ↑ "International Organization". National Geographic Society (yn Saesneg). 23 December 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 November 2020. Cyrchwyd 24 October 2020.
  3. ↑ "'The League is Dead. Long Live the United Nations.'". National WW2 Museum New Orleans. 19 April 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 February 2022. Cyrchwyd 10 March 2022.
  4. ↑ "UN Objectives". www.un.org (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
  5. ↑ 5.0 5.1 "UN welcomes South Sudan as 193rd Member State". United Nations. 28 June 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 August 2015. Cyrchwyd 4 November 2011.
  6. ↑ "UN Early years of the Cold War". peacekeeping.un.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
  7. ↑ "UN Decolonization". www.un.org. 10 February 2016. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
  8. ↑ "Post Cold War UN". peacekeeping.un.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
  9. ↑ "Red Cross-History-Objective". International Committee of the Red Cross. 11 September 2017. https://www.icrc.org/en/document/history-icrc. Adalwyd 28 November 2018.
  10. ↑ "League of Nations instituted". www.history.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 December 2018. Cyrchwyd 3 December 2018.
  11. ↑ "League of Nations and Manchuria invasion". www.johndclare.net. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 November 2018. Cyrchwyd 30 November 2018.
  12. ↑ "Why the League failed". johndclare.net. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 August 2018. Cyrchwyd 3 December 2018.
  13. ↑ Gwefan www.wcia.org; adalwyd 6 Ebrill 2023
  14. ↑ United Nations, Dept of Public Information (1986). Everyone's United Nations (yn Saesneg). UN. t. 5. ISBN 978-92-1-100273-7. Cyrchwyd 11 November 2020.
  15. ↑ Tandon, Mahesh Prasad; Tandon, Rajesh (1989). Public International Law (yn Saesneg). Allahabad Law Agency. t. 421. Cyrchwyd 11 November 2020.
  16. ↑ Lauren, Paul Gordon (14 April 2011). The Evolution of International Human Rights: Visions Seen (yn Saesneg). University of Pennsylvania Press. tt. 140–41. ISBN 978-0-8122-2138-1. Cyrchwyd 11 November 2020.
  17. ↑ "Inter-Allied Council Statement on the Principles of the Atlantic Charter". The Avalon Project. Lillian Goldman Law Library. 24 September 1941. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 August 2011. Cyrchwyd 14 August 2013.
  18. ↑ Fasulo 2004, tt. 3–4.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 19.6 19.7 19.8 19.9 Fasulo 2004.
  20. ↑ "United Nations Visitors Centre". United Nations. 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 November 2017. Cyrchwyd 2 November 2017.
  21. ↑ "United Nations Office at Geneva". United Nations Office at Geneva. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 October 2013. Cyrchwyd 6 November 2013.
  22. ↑ "Welcome to the United Nations Office at Vienna!". United Nations Office at Vienna. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 November 2013. Cyrchwyd 6 November 2013.
  23. ↑ "Welcome to the United Nations Office at Nairobi". United Nations Office at Nairobi. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 February 2011. Cyrchwyd 6 November 2013.
  24. ↑ "General Assembly of the United Nations – Rules of Procedure". UN Department for General Assembly. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 December 2010. Cyrchwyd 15 December 2010.
  25. ↑ "Jerusalem Court: No Immunity for UN Employee for Private Acts—Diplomatic/Consular Law and Sovereign Immunity in Israel". Diplomaticlaw.com. 23 March 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 June 2012. Cyrchwyd 27 April 2010.
  26. ↑ Fasulo 2004, t. 4.
  27. ↑ Fomerand 2009, tt. 131–133.
  28. ↑ Fasulo 2004, tt. 69–70.
  29. ↑ "UN Milestones 1941–1950". www.un.org. 4 August 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 October 2017. Cyrchwyd 1 November 2017.
  30. ↑ "Main Organs". 18 November 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 November 2018. Cyrchwyd 21 November 2018.
  31. ↑ "General Assembly of the United Nations: Rules of Procedure: XII – Plenary Meetings". United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 January 2012. Cyrchwyd 4 December 2013. Decisions of the General Assembly on important questions shall be made by a two-thirds majority of the members present and voting. These questions shall include: recommendations with respect to the maintenance of international peace and security, the election of the non-permanent members of the Security Council, the election of the members of the Economic and Social Council, the election of members of the Trusteeship Council in accordance with paragraph 1 c of Article 86 of the Charter, the admission of new Members to the United Nations, the suspension of the rights and privileges of membership, the expulsion of Members, questions relating to the operation of the trusteeship system, and budgetary questions.
  32. ↑ 32.0 32.1 32.2 32.3 32.4 32.5 32.6 32.7 32.8 Fomerand 2009.
  33. ↑ Fasulo 2004, tt. 70–73.
  34. ↑ "United Nations Charter: Chapter V". United Nations. 17 June 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 November 2017. Cyrchwyd 2 November 2017.
  35. ↑ "Security Council Presidency in 2017". United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 October 2013. Cyrchwyd 2 November 2017.
  36. ↑ Nations, United. "Secretariat". United Nations (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 March 2022. Cyrchwyd 2021-10-18.
  37. ↑ "United Nations Charter: Chapter XV". United Nations. 17 June 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 November 2017. Cyrchwyd 2 November 2017.
  38. ↑ Meisler 1995, tt. 31–32.
  39. ↑ Kennedy 2007, tt. 59–62.
  40. ↑ "Appointment Process". United Nations. 22 April 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 April 2016. Cyrchwyd 2 November 2017.
  41. ↑ 41.0 41.1 "International Court of Justice | Definition, Cases, Purpose, & Facts". Encyclopedia Britannica (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 March 2022. Cyrchwyd 2021-10-18.
  42. ↑ "The Court". International Court of Justice. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 September 2018. Cyrchwyd 2 November 2017.
  43. ↑ 43.0 43.1 "Economic and Social Council | UN". Encyclopedia Britannica (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 October 2021. Cyrchwyd 2021-10-18.
  44. ↑ "About ECOSOC". ECOSOC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 October 2013. Cyrchwyd 5 November 2013.
  45. ↑ "Welcome to csonet.org | Website of the UN DESA NGO Branch. At your service". csonet.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 November 2016. Cyrchwyd 2021-10-18.
  46. ↑ 46.0 46.1 "United Nations Charter: Chapter IX". United Nations. 17 June 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 November 2017. Cyrchwyd 2 November 2017.
  47. ↑ "What are UN specialized agencies, and how many are there? - Ask DAG!". ask.un.org (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 November 2020. Cyrchwyd 14 November 2020.
  48. ↑ "Structure and Organization". Un.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 May 2019. Cyrchwyd 22 January 2013.
  49. ↑ "United Nations Member States". United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 October 2017. Cyrchwyd 2 November 2017.
  50. ↑ Coulon 1998.
  51. ↑ Nobel Prize. "The Nobel Peace Prize 1988". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2011. Cyrchwyd 3 April 2011.
  52. ↑ "Where we operate". United Nations Peacekeeping (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 March 2022. Cyrchwyd 2021-06-26.
  53. ↑ "UNMISS". United Nations Peacekeeping (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 April 2021. Cyrchwyd 2021-06-26.
  54. ↑ "United Nations Peacekeeping Operations". United Nations. 29 February 2016. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 March 2016. Cyrchwyd 24 March 2016.
  55. ↑ "United Nations Charter: Chapter I". United Nations. 17 June 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 October 2017. Cyrchwyd 2 November 2017.
  56. ↑ Kennedy 2007, tt. 178–182.
  57. ↑ Kennedy 2007, tt. 185, 188.
  58. ↑ 58.0 58.1 Kennedy 2007.
  59. ↑ "UN creates new human rights body". BBC News. 15 March 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 December 2013. Cyrchwyd 18 November 2013.
  60. ↑ "Frequently Asked Questions: Declaration on the Rights of Indigenous Peoples" (PDF). United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 13 April 2013. Cyrchwyd 18 November 2013.
  61. ↑ Jordans, Frank (17 June 2011). "U.N. Gay Rights Protection Resolution Passes, Hailed As 'Historic Moment'". The Huffington Post. Associated Press. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 November 2013. Cyrchwyd 18 November 2013.
  62. ↑ "Organizations". Intergovernmental Panel on Climate Change. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 December 2013. Cyrchwyd 21 November 2013.
  63. ↑ "The United Nations and Decolonization". United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 October 2013. Cyrchwyd 6 November 2013.
  64. ↑ "Non-Self-Governing Territories". United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 February 2014. Cyrchwyd 7 February 2014.
  65. ↑ "United Nations Observances". United Nations. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 November 2013. Cyrchwyd 17 November 2013.
  66. ↑ "A/Res/73/271 – e – A/Res/73/271". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 January 2019. Cyrchwyd 28 January 2019.
  67. ↑ "General Assembly approves $3 billion UN budget for 2020". UN News (yn Saesneg). 2019-12-27. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-11-16. Cyrchwyd 2020-12-22.
  68. ↑ "Fifth Committee Approves Assessment Scale for Regular, Peacekeeping Budgets, Texts on Common System, Pension Fund, as it Concludes Session (Press Release)". United Nations. 22 December 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 December 2013. Cyrchwyd 8 November 2013.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Y_Cenhedloedd_Unedig&oldid=11746305"