Swydd y Waun
Un o arglwyddiaethau'r Mers yng ngogledd-ddwyrain Cymru, yn cael ei gweinyddu o Gastell y Waun, oedd Swydd y Waun (Saesneg: Chirkland). Cafodd ei chreu o'r rhannau o Bowys Fadog a roddwyd i Roger Mortimer yn 1282.
| Enghraifft o'r canlynol | arglwyddiaeth y Mers  |
|---|---|
| Daeth i ben | 1530s |
| Dechrau/Sefydlu | 1282 |
 | |
| Gwladwriaeth | y Deyrnas Unedig |
Hanes golygu
Roedd yr arglwyddiaeth yn cynnwys cymydau Mochnant Is Rhaeadr, Cynllaith (bro Owain Glyndŵr), a Nanheudwy. I'r gogledd gorweddai arglwyddiaeth Brwmffild a Iâl (crëwyd 1282-3). Gorweddai mynyddoedd Y Berwyn yn rhan orllewinol y swydd. Cyfrifid ei bod yn werth tua £500 y flwyddyn.[1]
Parhaodd Swydd y Waun i gael ei rheoli fel uned ar wahân yng Nghymru hyd ddechrau'r 1540au pan pasiwyd y Deddfau Uno gan Senedd Lloegr. Ar ôl hynny, daeth Swydd y Waun yn hwndred Y Waun fel rhan o'r Sir Ddinbych newydd (creuwyd 1536).
Llyfryddiaeth golygu
- The Extent of Chirkland (1391-3), gol. G.P. Jones (Lerpwl, 1933). Yr arolwg gwladol neu 'stent' o werth adnoddau'r arglwyddiaeth.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ R. R. Davies, Conquest, coexistence and change (Rhydychen, 1987), tud. 468.
