Tyrus

dinas yn Libanus
(Ailgyfeiriad o Tyre, Libanus)

Dinas yn Libanus yw Tyrus, Groeg: Τύρος Týros. Saif ger y môr yn ne Libanus, tua 80 km i'r de o Beirut. Gyda poblogaeth yn 117,100, hi yw'r bedwaredd dinas yn Libanus o ran maint.

Tyrus
Mathdinas, village/town/city in Lebanon, dinas fawr, dinas hynafol, dinas-wladwriaeth Edit this on Wikidata
Poblogaeth160,000 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
Cylchfa amserUTC+2, UTC+03:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Alger, Dezful, Málaga, Perpignan, Tiwnis, Perpignan Méditerranée Métropole, Novorossiysk Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirTyre District Edit this on Wikidata
GwladBaner Libanus Libanus
Arwynebedd5 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr10 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau33.27°N 35.2°E Edit this on Wikidata
Map
Bwa yn Tyrus

Mae Tyrus yn hen ddinas Ffenicaidd, ac yn ôl mytholeg yn fan geni Europa ac Elissa (Dido). Enwyd yr Hippodrome Rhufeinig fel Safle Treftadaeth y Byd gan UNESCO.

Yn ôl Herodotus, sefydlwyd Tyrus tua 2750 CC, ac mae cofnodion amdani yn dyddio o tua 1300 CC. Daeth yn ddinas fwyaf nerthol Ffenicia, a sefydlodd lawer o wladychfeydd; Carthago yw'r enwocaf o'r rhain. Roedd y ddinas yn nodedig am gynhyrchu lliw porffor arbennig, porffor Tyrus.

Am gynodau bu'r ddinas dan reolaeth yr Aifft, yna'n ddiweddarachg yn rhan o Ymerodraeth Persia. Yn 332 CC, cipiwyd y ddinas gan Alecsander Fawr, brenin Macedon, wedi gwarchae o saith mis. Yr adeg honno roedd Tyrus ar ynys fechan, felly adeiladodd byddin Alecsander gob i gysylltu'r ddinas a'r tir mawr. Ad-enillodd y ddinas ei hanibyniaeth oddi wrth yr Ymerodraeth Seleucaidd yn 126 CC. Yn ddiweddarach daeth yn rhan o'r ymerodraeth Rufeinig.

Cipiwyd y ddinas gan y Cristionogion yn 1124, a daeth yn un o ddinasoedd pwysicaf Teyrnas Jeriwsalem a phencadlys archesgobaeth Tyrus. Ad-enillwyd y ddinas i Islam yn 1291.