Sefydliad Protestannaidd, yn bennaf yng Ngogledd Iwerddon, yw'r Urdd Oren (Saesneg: Orange Order). Nodweddir y sefydliad gan ei wrthwynebiad i'r Eglwys Gatholig. Rhaid i unrhyw aelod fod yn Brotestant, ac fel rheol rhaid bod o deulu Protestannaidd hefyd, er y gellir gwneud eithriadau.[1][2][3]

Urdd Oren
Enghraifft o'r canlynolBrawdoliaeth, sefydliad crefyddol Edit this on Wikidata
IdiolegTeyrngaredd Wlster Edit this on Wikidata
Label brodorolLoyal Orange Institution Edit this on Wikidata
CrefyddProtestaniaeth edit this on wikidata
Dechrau/Sefydlu21 Medi 1795 Edit this on Wikidata
Olynwyd ganIndependent Loyal Orange Institution Edit this on Wikidata
PencadlysBelffast Edit this on Wikidata
Enw brodorolLoyal Orange Institution Edit this on Wikidata
Gwefanhttps://www.goli.org.uk/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Baner yr Urdd Oren

Ceir gwreiddiau'r sefydliad yn rhan olaf y 18g, a'r ymladd yn erbyn yr Amddiffynwyr, oedd yn Gatholigion. Fe'i sefydlwyd yn Loughgall, Swydd Armagh, ym 1795. Daw'r enw o deitl Tywysog Orange, teitl gwreiddiol Wiliam III & II, brenin Lloegr a'r Alban. Daeth ef yn arwr Protestaniaid Gogledd Iwerddon yn dilyn ei fuddugoliaeth ym Mrwydr y Boyne. Er nad oes cysylltiad uniongyrchol a'r lliw oren, daeth y lliw yma i gynrychioli unoliaethwyr Gogledd Iwerddon.

Ymladdodd llawer o aelodau'r Urdd ar ochr y llywodraeth yng ngwrthryfel 1798. Erbyn diwedd y 19g, roedd ei aelodaeth wedi lleihau yn fawr, ond adfywiodd pan gododd gwrthwynebiad i annibyniaeth Iwerddon ar ran y Protestaniaid. Daeth yn elfen bwysig yng Ngogledd Iwerddon wedi rhannu'r ynys. Cynhelir gorymdeithiau blynyddol ar y Deuddegfed Gogoneddus, sy'n aml yn achosi anghydfod.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. Tonge, Johnathan. Northern Ireland. Polity, 2006. Tudalennau 24, 171, 172, 173.
  2. David George Boyce, Robert Eccleshall, Vincent Geoghegan. Political Thought In Ireland Since The Seventeenth Century. Routledge, 1993. Tudalen 203.
  3. Mitchel, Patrick. Evangelicalism and national identity in Ulster, 1921–1998. Oxford University Press, 2003. Tudalen 136.