Yr Hen Lyfrgell, Caerdydd

canolfan iaith ac amgueddfa yng Nghaerdydd

Canolfan y Gymraeg ac amgueddfa hanes lleol yng Nghaerdydd yw Yr Hen Lyfrgell. Fe'i lleolir mewn adeilad rhestredig Gradd II* yn yr Aes yng nghanol y ddinas, sydd wedi bod â sawl swyddogaeth yn ystod ei hanes. Ystyrir yr adeilad yn waith pwysicaf y pensaer Fictoraidd lleol Edwin Seward[1] ac yn un o adeiladau cyhoeddus gorau'r cyfnod yn y brifddinas.[2]

yr Hen Lyfrgell
Mathadeilad llyfrgell Edit this on Wikidata
Agoriad swyddogol31 Mai 1882 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1880 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Lleoliadcanol dinas Caerdydd, Castell, Caerdydd Edit this on Wikidata
SirCaerdydd, Castell, Caerdydd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr11 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.4801°N 3.1773°W Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd II*, Henebion Cenedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
Manylion

Adeiladwyd y rhan gyntaf, gyda'r mynedfeydd ar Stryd y Drindod a Stryd Working, fel llyfrgell, amgueddfa, ysgol gelf ac ysgol y gwyddorau, ym 1880–82. Yr adeiladwyr oedd E. Turner a'i Feibion, a fu'n gyfrifol am godi'r mwyafrif helaeth o adeiladau cyhoeddus yng Nghaerdydd dros yr hanner canrif nesaf.[2] Adeiladwyd estyniad, sy'n cynnwys y ffasâd clasurol ar yr Aes, rhwng 1894 a 1896 ac fe'i agorwyd yn swyddogol gan Dywysog Cymru (Edward VII yn hwyrach) ar 27 Mehefin 1896.[2] Symudodd ysgolion y celfyddydau a'r gwyddorau i Goleg y Brifysgol ym 1890 a'r casgliadau celf i Amgueddfa Genedlaethol Cymru yn 1923.[2] Parhaodd yr adeilad i wasanaethu'r ddinas fel llyfrgell canolog hyd 1988.

Agorwyd canolfan Gymraeg yn yr Hen Lyfrgell ym mis Chwefror 2016. Mae bellach yn bencadlys i saith mudiad gwahanol sy'n hybu a chefnogi'r Gymraeg.[3]

Y coridor teils, rhan o adeilad gwreiddiol 1880–1882

Cyfeiriadau

golygu
  1. Newman, John (1995). Glamorgan. The Buildings of Wales. Llundain: Penguin.CS1 maint: ref=harv (link), t. 211
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 (Saesneg) Former Central Library, Castle. British Listed Buildings. Adalwyd ar 16 Ebrill 2016.
  3.  Pennod newydd i'r Hen Lyfrgell. BBC Cymru Fyw (23 Chwefror 2016). Adalwyd ar 16 Ebrill 2016.

Dolenni allanol

golygu