Yr hawl i amgylchedd iach
Mae'r hawl i amgylchedd iach neu'r hawl i amgylchedd cynaliadwy ac iach yn hawl ddynol a hyrwyddir gan sefydliadau hawliau dynol a sefydliadau amgylcheddol i amddiffyn y systemau ecolegol sy'n darparu iechyd pobl.[1][2][3] Mae'r hawl yn gysylltiedig â hawliau dynol eraill sy'n canolbwyntio ar iechyd, megis yr hawl ddynol i ddŵr a glanweithdra, yr hawl i fwyd a'r hawl i iechyd.[4] Mae'r hawl i amgylchedd iach yn defnyddio dull hawliau dynol i amddiffyn ansawdd yr amgylchedd yn hytrach na theori gyfreithiol.[5]
.jpg) | |
| Enghraifft o'r canlynol | hawliau dynol  |
|---|---|
| Math | hawliau dynol |
| Cysylltir gyda | Hawl dynol i ddŵr a glanweithdra |
Mae'r hawl yn gorfodi'r wladwriaeth i reoleiddio a gweithredu deddfau amgylcheddol, rheoli llygredd, a sicrhau cyfiawnder ac amddiffyn cymunedau sy'n cael eu niweidio gan broblemau amgylcheddol.[6] Mae'r hawl i amgylchedd iach wedi bod yn hawl bwysig ar gyfer creu cynseiliau cyfreithiol amgylcheddol ar gyfer cyfreithau newid yn yr hinsawdd a materion amgylcheddol eraill.[7][8]
Mae'r hawl i amgylchedd iach wrth wraidd y dull rhyngwladol o ymdrin â hawliau dynol a newid yn yr hinsawdd . Mae cytundebau rhyngwladol sy'n cefnogi'r hawl hon yn cynnwys Datganiad Stockholm 1972, Datganiad Rio 1992 , a'r Cytundeb Byd-eang mwy diweddar ar gyfer yr Amgylchedd.[9] Mae dros 150 o wledydd yn y Cenhedloedd Unedig wedi cydnabod yr hawl ar ryw ffurf trwy ddeddfwriaeth, ymgyfreitha, cyfraith gyfansoddiadol, cyfraith cytuniadau neu awdurdod cyfreithiol arall.[10] Mae dau gytuniad (''treaties'') rhanbarthol, Siarter Affrica ar Hawliau Dynol a Phobl a Chonfensiwn America ar Hawliau Dynol ill dau yn cynnwys hawl i amgylchedd iach.[11] Mae fframweithiau hawliau dynol eraill, fel y Confensiwn ar Hawliau'r Plentyn yn cyfeirio at faterion amgylcheddol fel y maent yn ymwneud â ffocws y fframwaith, yn yr achos hwn hawliau plant.
Mae'r Rapporteurs Arbennig ar Hawliau Dynol a'r Amgylchedd John Knox (2012-2018) a David Boyd (2018-presennol) wedi gwneud argymhellion ar sut i ffurfioli'r hawliau hyn mewn cyfraith ryngwladol.[12] Cymeradwywyd hyn gan nifer o bwyllgorau ar lefel y Cenhedloedd Unedig, a chymunedau cyfreithiol lleol (h.y. Bar Dinas Efrog Newydd ) yn 2020.[13]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "The Case for a Right to a Healthy Environment". Human Rights Watch (yn Saesneg). 2018-03-01. Cyrchwyd 2021-02-10.
- ↑ "The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment". Center for International Environmental Law (yn Saesneg). 2018-10-25. Cyrchwyd 2021-02-10.
- ↑ Knox, John H. (2020-10-13). "Constructing the Human Right to a Healthy Environment" (yn en). Annual Review of Law and Social Science 16 (1): 79–95. doi:10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856. ISSN 1550-3585. https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856.
- ↑ "OHCHR | Good practices on the right to a healthy environment". www.ohchr.org. Cyrchwyd 2021-02-10.
- ↑ Halpern, Gator. "Rights to Nature vs Rights of Nature" (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-01-17. Cyrchwyd 2021-02-10.
- ↑ Boyle, Alan (2012-08-01). "Human Rights and the Environment: Where Next?" (yn en). European Journal of International Law 23 (3): 613–642. doi:10.1093/ejil/chs054. ISSN 0938-5428. https://academic.oup.com/ejil/article/23/3/613/399894.
- ↑ Atapattu, Sumudu (2018), Knox, John H.; Pejan, Ramin, eds., "The Right to a Healthy Environment and Climate Change: Mismatch or Harmony?", The Human Right to a Healthy Environment (Cambridge: Cambridge University Press): 252–268, ISBN 978-1-108-42119-5, https://www.cambridge.org/core/books/human-right-to-a-healthy-environment/right-to-a-healthy-environment-and-climate-change/4000179282C67A3C0794A98F75D4E7F0, adalwyd 2021-02-10
- ↑ Varvastian, Sam (2019-04-10) (yn en). The Human Right to a Clean and Healthy Environment in Climate Change Litigation. Rochester, NY. SSRN 3369481. https://papers.ssrn.com/abstract=3369481.
- ↑ The Case for a Right to a Healthy Environment; gweler adalwyd 16 Ebrill 2021. Gwefan Human Rights Watch.
- ↑ OHCHR | Good practices on the right to a healthy environment|url=https://www.ohchr.org/EN/Issues/Environment/SREnvironment/Pages/GoodPracticesR2HealthyEnvironment.aspx%7Caccess-date=2021-02-10%7Cwebsite=www.ohchr.org}}[dolen farw]"OHCHR | Good practices on the right to a healthy environment". www.ohchr.org. Retrieved 2021-02-10.
- ↑ Shelton, Dinah (2002). Human Rights, Health & Environmental Protection: Linkages in Law & Practice. Health and Human Rights Working Paper Series No 1. World Health Organization.
- ↑ "OHCHR | Right to a healthy and sustainable environment". www.ohchr.org. Cyrchwyd 2021-02-10.
- ↑ "Human Right to a Healthy Environment: UN Formal Recognition". nycbar.org (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-02-10.