Zelda Fitzgerald

Awdures o'r Unol Daleithiau oedd Zelda Fitzgerald (24 Gorffennaf 1900 - 10 Mawrth 1948) sy'n cael ei hystyried yn nodedig am ei gwaith fel awdur, bardd, arlunydd, cymdeithaswr, newyddiadurwr, dawnsiwr, nofelydd a hunangofiannydd.

Zelda Fitzgerald
Ffugenw	Sayre, Zelda, Fitzgerald, Zelda Sayre, Fitzgerald, Mrs. F. Scott, Fitzgerald, Mrs. Francis Scott Key
Ganwyd	Zelda Sayre  24 Gorffennaf 1900  Montgomery
Bu farw	10 Mawrth 1948  o tân mawr  Asheville
Man preswyl	Montgomery, Paris, Antibes, Chesapeake Bay
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Alma mater	Ysgol Uwchradd Sidney Lanier
Galwedigaeth	nofelydd, bardd, hunangofiannydd, llenor, cymdeithaswr, newyddiadurwr, arlunydd, arlunydd, dawnsiwr
Tad	Anthony D. Sayre
Mam	Minnie Buckner Machen
Priod	F. Scott Fitzgerald
Plant	Frances Scott Fitzgerald
Perthnasau	John Tyler Morgan
Gwobr/au	Oriel yr Anfarwolion Alabama
llofnod

Bywyd

Ganwyd Zelda Fitzgerald (Sayre gynt) yn Montgomery, Alabama yr ieuengaf o chwech o blant. Roedd ei thad yn farnwr ac yn un a fynnai ei disgyblu, yn wahanol i'w mam, a oedd wedi dotio arni. Dechreuodd gael gwersi dawnsio pan oedd yn ifanc a pharhaodd i gael gwersi ballet pan oedd yn yr ysgol uwchradd. Yn ddiweddarach, daeth Zelda i gael ei hadnabod fel yr American Flapper cyntaf – sef cenhedlaeth o ferched gorllewinol yn yr 1920au a oeddd yn torri yn erbyn y tresi o safbwynt eu hymddygiad cymdeithasol beiddgar, gan wisgo sgertiau byrion a gwalltiau mewn steil ‘bob’. Byddent hefyd yn hoff iawn o wrando ar Jazz. Yn wir daeth Zelda Fitzgerald a’i gŵr, y nofeydd F. Scott Fitzgerald, i fod yn symbolau o’r Oes Jazz yn America. Buan iawn y daeth y ddau i fod yn enwogion o fri yn Efrog Newydd. Treuliodd y ddau gyfnodau hir dramor, yn arbennig felly ym Mharis. Ganwyd un ferch iddynt, Frances ‘Scottie’ Fitzgerald, ond bu’n briodas gythyrblus gyda llawer o ddiota a ffraeo ac anffyddlondeb ac roedd y ddau ohonynt yn byw ar wahân pan fu farw Scott yn sydyn yn 1940. Cafodd Zelda Fitzgerald ddiagnosis o Sgitsoffrenia yn 1930 ac yn dilyn hyn roedd hi’n gynyddol yn cael ei chyfyngu i glinigau arbenigol. Ar ddiwedd ei hoes roedd yn glaf mewn ysbyty yn Ashville, Gogledd Carolina, a bu farw mewn tân yn yr ysbyty yn 1948.

Gyrfa

Cafodd Zelda ei haddysgu yn Ysgol uwchradd Sidney Lanier. Er ei bod yn blentyn disglair, ni ddangosodd unrhyw ddiddordeb yn ei gwersi ac yn yr ysgol uwchradd canolbwyntiai yn bennaf ar ei bywyd cymdeithasol.  Dechreuodd ysgrifennu i gylchgronnau wedi iddi briodi, gan werthu, yn bennaf, straeon byrion ac erthyglau  oedd yn gysylltiedig â’i ffordd o fyw. Cyhoeddwyd yr erthygl ‘Eulogy on the Flapper’ yn y Metropolitan Magazine ym mis Mehefin 1922 er enghraifft. Yn ddiweddarach, bu’n cydweithio gyda’i gŵr ar ddrama The Vetgetable ond ni fu’n llwyddiannus. Tra oedd yn derbyn triniaeth yn nghlinig Phipps, yn Ysbyty Johns Hopkins yn Baltimore, ysgrifennodd Zelda nofel gyfan mewn chwe wythnos. Ni dderbyniodd gefnogaeth ei gŵr pan anfonodd y nofel i’w chyhoeddi, a chymharol gyfyngedig fu gwerthiant Save Me the Waltz, hynny wedi i’w gŵr fynnu bod rhannau o’r nofel yn cael eu hepgor gan ei fod yn cynnwys deunydd yr oedd ef ei hun ar fwriad i’w ddefnyddio. Dyma’r unig nofel iddi ei chyhoeddi. Mae ysgolheigion yn parhau i archwilio ac i drafod pa ran chwaraeodd Scott a Zelda yn llesteirio creadigrwydd y naill a’r llall.  Mae ysgolheigion hefyd, yn dilyn ei marwolaeth, wedi astudio llawer ar ei gweithiau celf a gadwyd mewn atig gan amrywiol aelodau o’i theulu yn ystod yr 1950au a’r 1960au. Llosgwyd llawer o’i gweithiau cynnar gan ei mam.