Alicia Adélaide Needham
Cyfansoddwr caneuon a baledi o Iwerddon oedd Alicia Adélaide Needham (31 Hydref 1863 - 24 Rhagfyr 1945). Yn Swffragét ymroddedig, hi oedd y fenyw gyntaf i arwain yn Neuadd Frenhinol Albert, Llundain, a llywydd benywaidd cyntaf Eisteddfod Genedlaethol Cymru.[1] Fe'i hurddwyd gan yr Orsedd dan yr enw "Telynor Iwerddon" a chadeiriodd y Gymdeithas Ban-Geltaidd.[2]
| Alicia Adélaide Needham | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 31 Hydref 1864  Oldcastle |
| Bu farw | 24 Rhagfyr 1945 Llundain |
| Dinasyddiaeth |  Gweriniaeth Iwerddon |
| Addysg | Licentiate of the Royal Academy of Music, Associate of the Royal College of Music, Associate of the Royal Academy of Music |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | cyfansoddwr, cyfansoddwr caneuon, swffragét |
| Plant | Axel |
Ei gwobr fwyaf mawreddog oedd can punt am gyfansoddi The Seventh English Edward, a ysgrifennwyd ganddi yn sydyn ar gyfer coroni’r Brenin Edward VII ym 1902.
Mae’r ymchwilydd Christopher Reynolds, ar wefan Cymdeithas Gerddolegol America yn ei gosod yn chweched mewn rhestr fydeang yn dogfennu nifer y caneuon a gyhoeddwyd gan ferched rhwng 1890 a 1930.
Coleg
golyguGaned Needham (nee Montgomery) yn Oldcastle, Co. Meath. Aeth i'r ysgol breswyl yn Derry am bedair blynedd a threuliodd y flwyddyn ganlynol yn Castletown, Ynys Manaw. Astudiodd yn yr Academi Gerdd Frenhinol yn Llundain gan raddio yn 1887.
Yn 1893 pasiodd yr arholiadau hefyd i Gymrodoriaeth y Coleg Cerdd Brenhinol. Yn y cyfamser roedd hi wedi priodi'r meddyg o Lundain, Joseph Needham, ym 1892 ac ym 1900 fe esgorodd ar eu hunig blentyn, a alwyd hefyd yn Joseph.
Cyfansoddi
golyguGyda chefnogaeth ei gŵr a drefnodd gyngherddau iddi ac a drefnodd gyhoeddi ei gwaith cynharaf, cychwynnodd ei gyrfa gerddorol ym 1894 gyda nifer o gyhoeddiadau a datganiadau piano a chân.[3] Gyda'i gilydd ysgrifennodd tua 700 o gyfansoddiadau, y mwyafrif ohonynt yn ganeuon, ond mae yna hefyd rai deuawdau, triawdau a phedwarawdau ar gyfer lleisiau a phiano, rhywfaint o gerddoriaeth piano, rhai cerddorfeydd o ganeuon, emynau corawl, gorymdeithiau ar gyfer bandiau pres, ac un gwasanaeth eglwys.
Ceir mwy na 200 o weithiau cyhoeddedig yn y Llyfrgell Brydeinig, rhai ohonynt yn gylchoedd o ganeuon a chasgliadau tebyg gyda hyd at 12 darn. Mae'n ymddangos ei bod wedi rhoi'r gorau i gyfansoddi cyn 1920 ac ychydig a glywyd amdani wedyn. Bu farw ar Noswyl Nadolig 1945 yn Llundain.
Gweithiau dethol
golygu- Albwm o Ganeuon Hush (1897)
- Y Seithfed Saesneg Edward (1902)
- A Bunch of Shamrocks: Irish Song Cycle for Four Solo Voices (1904)
- 'Deuddeg Cân Fach i Bobl Fach' '(1904)
- Pedair Cân i Fenywod Suffragistiaid (1908)
- A Bunch of Heather: Scottish Song Cycle (1910)
- Cylchred y Fyddin a'r Llynges (1912)
Cyfeiriadau
golygu- ↑ papuraunewydd.llyfrgell.cymru; Llyfrgell Genedlaethol Cymru; adalwyd 22 Awst 2019.
- ↑ conjubilant.blogspot.com; adalwyd 23 Awst 2019.
- ↑ This foregoing account is based mainly on her typescript autobiography entitled "A Daughter of Music", archived in Cambridge among the "Joseph Needham Papers" as "Ms.Needham:A.97".