Sukhumi: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

'''Aqwa''' neu'n fwy cyffredin yn ryngwladol, '''Sukhumi''', '''Sukhum''' ([[Rwseg]]: Sukhum; [[Georgeg|Siorsieg]]: სოხუმი, Sukhumi; [[Abchaseg]]: ''Aҟəa'', trawslythreniad Cymraeg: ''Acwa'') yw [[prifddinas]] [[Abchasia]]. Mae'n brifddinas fechan ar lan ddwyreiniol y [[Môr Du]]. Fe'i difrodwyd yn ystod yn ystod y rhyfel yn 1992-93 gyda lluoedd [[Georgia|Jorjia]] oedd yn ceisio cadw Abchasia yn dalaith o fewn ei gwlad ac sy'n dal i ystyried Abchasia yn rhan o Jorjia, er nad oes rheolaeth ''de facto'' gan Jorjia dros Abchasia ers yr 1990au cynnar. Y boblogaeth yw 43,700 o bobl (2003).

Mae hanes y ddinas yn fwy na 2,500 mlwydd oed. Mae'n un o'r dinasoedd hynaf yn y byd. Ar safle'r ddinas hyd at y ganrif 4g CC oedd trefedigaeth [[Groeg Glasurol|Roegaidd]] y Diaspora (a enwyd ar ôl brodyr y Diaspora), a oedd yn ddiweddarach yn perthyn i deyrnas [[Pontic]]. Mae'r enw hynaf "Aku" i'w gael mewn arysgrif Roegaidd ar ddarnau arian aur bathdy Colchis (300-200 CC) ac fe'i cymharir ag enw Abchasaidd ar y ddinas - ''Akua''. Yn ddiweddarach, adeiladwyd caer [[Rufeinig]], Sebastopolis yn y lle hwn. Ers [[736]], gelwir yr anheddiad yn Chum (o'r enw Abkhazian "Guma") fel rhan o deyrnas Abchasia. Yn yr [[Oesoedd Canol]] - dinas Chumi yn ynheyrnas deyrnas SioraiddGeorgia, o ail hanner yr 16g - o dan lywodraeth y [[Ymerodraeth yr Otomaniaid|Twrciaid]]: ym 1724 adeiladwyd caer Twrcaidd Sukhum-Kale ar y Môr Du. O ddiwedd y 18g hyd 1808 ac o 1864 - prifddinas Abchasia. Fe’i concrwyd gan [[Ymerodraeth Rwsia]] ym 1810 a derbyniodd statws dinas ym 1848. Ar ôl diddymu tywysogaeth Abchasia ym 1864, daeth yn ganolbwynt adran filwrol (rhanbarth) Sukhumi o dan lywodraethwr cyffredinol Kutaisi, ac o 1866 ymlaen. o ardal Sukhumi yn nhalaith Kutaisi.

Ar ôl [[Chwyldro Rwsieg]] Hydref 1917, fe blymiwyd y ddinas, ac Abchsia yn gyffredinol, i anhrefn rhyfel cartref. Byrhoedlog oedd y rheolaeth [[Bolsiefic|Bolsiefic,]] daeth i ben ym mis Mai 1918 ac ymgorfforwyd Sukhum yng Ngweriniaeth Ddemocrataidd Georgia fel preswylfa Cyngor Pobl Ymreolaethol Abchasia a phencadlys Llywodraethwr Cyffredinol Georgia. Ail-gipiodd [[y Fyddin Goch]] a chwyldroadwyr lleol y ddinas oddi ar filwyr SioraiddGeorgaidd ar 4 Mawrth 1921, a chyhoeddi rheolaeth [[Sofietaidd]]. Sukhumi oedd prifddinas [[Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Abkhaz|Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Abchas]] a unwyd â SSR Georgia 1921 i 1931, pan ddaeth yn brifddinas [[Gweriniaeth Sosialaidd Ymreolaethol Sofietaidd Abkhaz|Gweriniaeth Sosialaidd Ymreolaethol Sofietaidd Abchasia]] o fewn SSR Georgia. Ym 1989, roedd gan Sukhumi 110,000 o drigolion ac roedd yn un o ddinasoedd mwyaf llwyddiannus [[Georgia]]. Roedd yna lawer o gyrchfannau haf arweinwyr Sofietaidd.

Yn 1989-1993, Suchum oedd canolbwynt y gwrthdaro rhwng Georgia ac Abchasia, a ddinistriodd y rhan fwyaf o'r ddinas. Yn ystod gwarchae Abchasaidd ar y ddinas (1992-1993), dioddefodd y ddinas a'i chyffiniau streiciau awyr a chregyn bron bob dydd, gyda llawer o anafusion sifil. Ar 27 Medi 1993, daeth y frwydr dros Sukhum i ben gydag ymgyrch dorfol o [[carthu ethnig]] yn erbyn mwyafrif y boblogaeth SioraiddGeorgaidd (cyflafan Sukhumi), gan gynnwys aelodau o lywodraeth Abkhaz (Zhivli Shartava, Raul Eshba, ac ati) a Maer Sukhum Guram Gabiskiria Er bod y ddinas wedi'i hailadeiladu'n rhannol, mae'n dal i brofi effeithiau'r rhyfel, ac nid yw wedi ailsefydlu ei hamrywiaeth ethnig flaenorol (tan 1992, defnyddiwyd 9 iaith wahanol yma).

Yn ystod y goresgyniadau Twrcaidd ac Arabaidd (yr [[Oesoedd Canol]]), oherwydd seineg yr ieithoedd Tyrcig ac Arabeg, nad ydynt yn derbyn presenoldeb cytseiniaid olynol (Ts Ch - 'ch' Gymraeg)), absenoldeb y sain "Ts" a'i phontio i'r sain " S ", mae enw'r ddinas yn newid yn raddol - Ts ch um → Shu → Sukhum (Sukhum-kale (" cêl "- caer) (TurkicTyrcig)).

O fis Awst 1936, ar ôl ymgorffori Abkhazia yn yr SSR SioraiddGeorgia ym 1931, fe’i galwyd yn swyddogol yn Sukhumi. Ar 4 Rhagfyr, 1992, yn sesiwn Rada Verkhovna yng Ngweriniaeth Abkhazia, adferwyd enw dinas Sukhum (heb yr i-dot 'SiorsiaddGeorgaidd).

HistoricCrynodeb populationhanesyddol figureso forddemograffeg Sukhumi,y split out by ethnicityddinas, based ono populationddata censusescyfrifiad:<ref name=censuses>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/rnabkhazia.html Population censuses in Abkhazia: 1886, 1926, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2003] {{in lang|ru}}</ref>