Cenhinen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

==Symbol Cenedlaetholcenedlaethol Cymreig==

Dim ond yn ddiweddar y daeth y [[Cennincenhinen Bedr|genhinen PedrBedr]] yn rhyw fath o arwyddlun cenedlaethol [[Cymru|Cymreig]]. Y Genhinen (''leek'') ydi’r un go iawn? Mae hanes y Genhinengenhinen fel arwyddlun i’r Cymry yn mynd yn ôl i droad y 5g., pan fu i [[Dewi Sant]] gynghori’r Cymry cyn brwydr fawr oedd ar fin digwydd rhyngddynt â’r [[Sacsoniaid]] [[pagan]]aidd y dylsai’r milwyr Cymreig wisgo cenhinen yn eu helmed er mwyn medru nabod ei gilydd yn haws – a’r Cymry enillodd hefyd!. Roedd y Cymry’n ei gwisgo hefyd ym mrwydrau [[CrecyBrwydr Crécy|Crécy]] ag [[Brwydr Agincourt|Agincourt]] yn [[Ffrainc]] yn yystod [[Canoly Rhyfel Can OesoeddMlynedd]].

Ceir llawer o hen rysétiauryseitiau, fel rhai [[Meddygon Myddfai]] o’r 12g yn sonsôn bod y Genhinengenhinen yn dda nid yn unig i atal gwaedu ac asio esgyrn ond fe fyddai rhwbio sug cennin dros y corff yn arbed milwyr mewn brwydr. Dim rhyfedd i’r Genhinengenhinen gael ei mabwysiadu fel bathodyn cap gan y [[Catrawd Gymreig|Gatrawd Gymreig]]!. Rhan o’ro'r ‘seremoniseremoni dderbyn’dderbyn, pan fyddai recriwtsrecriwtiaid ifanc yn cael eu derbyn i’r Gatrawd, fyddai iddynt fwyta Cenhinnencenhinen amrwd ar [[Dydd Gŵyl Dewi|Ddydd Gŵyl Dewi]] (cyn i’r Catrodau Cymreig gael eu huno yn 2006).

Sonia [[Shakespeare]] yn ei ddrama ''[[Harri V (drama)|Henry V]]'' am y Cymry yn gwisgo cenhinnencenhinen cyn brwydr [[Brwydr Poitiers|Poitiers]]: "''If your majesty is remembered of it, the Welshmen did good service...wearing leeks in their [[cap Trefynwy|Monmouth caps]], which your majesty know, to this hour is an honourable badge of the service, and I do believe your majesty takes no scorn to wear the leek upon St. Tavy’s Day''" meddai [[Fluellen]]. A phan aeth Pistol ati i wneud hwyl am ben Fluellen am wisgo cenhinnencenhinen yn ei het, fe heriodd Fluellen ef i fwyta’r planhigyn. Pan wrthododd Pistol, gan ddweud:, "''Not for [[Cadwaladr|Cadwallader]] and all his goats.''", fe wylltiodd y Cymro ac ar ôl rhoi cweir i Pistol fe’i gorfododd i fwyta’r Genhinnengenhinen yn ei chrynswth, nes oedd dagrau yn rhedeg lawr ei ruddiau!.

Ond mae’n debyg mai’r prif reswm pam fod y genhinen mor bwysig innii'r Cymry fel cenedl ydy bod yr hen Gymry yn alluog iawn am ei thyfu hi –, a bod [[Cawlcawl Cennincennin]] wedi bod yn ganolog i’ni’w bwydlen ni ar hyd y canrifoedd. Ac yn enwedig, ar un amser, dros gyfnod y [[y Grawys]], sef yr ympryd Eglwysigeglwysig 40 diwrnod rhwng Dy’[[Dydd Mawrth CrempogYnyd]] a’r [[Pasg]]. Mae cystadlaethau tyfu’r Genhinengenhinen fwyaf yn boblogaidd mewn sioeau garddwriaethol. Ceir dau brif ddosbarth – y Cennin Hir (hir a main) a’r Cennin Pot (byr a thew) – ac weithiau ddosbarthiadau rhyngddynt.

Aeth pobl ‘barchus’barchus ddiwedd y 19g i ystyried y Genhinen braidd yn ‘gomon’"gomon", ac fe aeth llawer, yn enwedig y merched, i wisgo Cenhinencenhinen Bedr ar Ddygwyl Dewi yn hytrach na’r Genhinnengenhinen

draddodiadol. Fe wnaeth [[David Lloyd George]] ei ran hefyd, oherwydd dyna oedd o yn ei wisgo ar Fawrth1 1afMawrth. Ymddangosodd yn gyffredin ar ddogfennau swyddogol oedd yn ymwneud â Chymru o hynny ymlaen.<ref>Addasiad o ysgrif a ddarlledwyd ar ‘Galwad Cynnar’, Radio Cymru, Mawrth 4ydd, 2006 gan Twm Elias (ym Mwletin Llên Natur 25[https://www.llennatur.cymru/Content/Upload/Cylchgrawn25.pdf])</ref>

[[Categori:AmaryllidaceaeSymbolau cenedlaethol Cymru]]