An Dream Dearg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae '''An Dream Dearg''' yn fudiad anffurfiol sy'n ymgyrchu dros ddeddf iaith Wyddeleg a statws i'r iaith Wyddeleg yng [[Gogledd Iwerddon|Ngogledd Iwerddon]]. YstydYstyr yr enw yw "y criw coch; y dorf goch", mae hefyd yn idiom sy'n golygu "llawn llid".<ref name=Golwg1>{{cite web |url=https://golwg.360.cymru/newyddion/iaith/2052349-hawliau-wyddeleg-ngogledd-iwerddon-gofyn-alban |title=Hawliau’r Wyddeleg yng Ngogledd Iwerddon: galw “am yr hyn sydd yn yr Alban a Chymru” |publisher=[[Golwg360]] |date=26 Mai 2021}}</ref> Yn ôl tudalen [[Facebook]] y mudiad, mae'n esbonio ei hun fel hyn, "O'r criw oedd tu ôl i'r Diwrnod Coch - rydyn ni'n ôl. Coch gyda Dicter eto, yn fwy nag erioed. Camau i'w cymryd. Hawliau, Tegwch, Cyfiawnder."<ref>{{cite web |url=https://www.facebook.com/AnDreamDearg/ |title=Ón Dream a bhí taobh thiar den Lá Dearg - tá muid ar ais. Agus Dearg le Fearg arís, níos mó ná riamh. Gníomh le déanamh. Cearta, Cothromas, Cóir Gwyddeleg gwreiddiol |publisher=An Dream Dearg |date=1 Mehefin 2022}}</ref>

Yn ôl Ciarán Mac Giolla Bhéin o [[Conradh na Gaeilge]] mewn erthygl yn y Irish Broad Left, fe arweiniodd penderfyniadau sbeitlyd gan weinidogion y DUP yn Llywodraeth Gogledd Iwerddon, ac gryfhau'r gefnogaeth at yr iaith Wyddeleg ac at ymgyrchu dros ei hawliau. Yn ôl y penderfyniadau dicellgardichellgar hyn oedd, penderfyniad y Gweinidog Cymunedau ar y pryd, Paul Givan, dorri cynllun bwrsariaeth fach ''Líofa'' ("rhugl"), â phrawf modd, ar gyfer pobl ifanc ddifreintiedig a oedd am fynychu cyrsiau’r dysgu Gwyddeleg yn y [[Gaeltacht]] ond na fyddent fel arfer yn gallu ei fforddio. Cafwyd y penderfyniad yma i arbed swm pitw o arian ei wneud yn wyneb gwastraff a chanweindydduchamweinyddu syfrdannolsyfrdanol cynllun RHI a welwyd bod y DUP yn gwastraffu £500 miliwn o arian cyhoeddus. Yn cyd-redeg â hyn cyhoeddwyd strategaeth ''Towards Building United Communities'' y Llywodraeth newydd gyda’r nod o feithrin ‘Cysylltiadau Da’ rhwng y ddau brif draddodiad – ond a ddiystyru’r Iaith Wyddeleg fel ‘mater hunaniaeth sengl’ ac felly ddim yn deilwng o gyllid na chydnabyddiaeth, heb sôn am hawliau – yn gynyddol. cael eu prif ffrydio i bob elfen o weinyddiaeth llywodraeth leol.<ref name=IBL />

Bu oedi pellaeth pan, Wediwedi tair blynedd o anghydfod, cafodd grym yn Stormont ei adfer yn 2020, a daeth bargen rhwng y ddwy brif blaid, Sinn Féin a’r DUP. Fel rhan o’r cytundeb ‘New Decade, New Approach’, roedd cytundeb y byddai camau yn cael eu rhoi ar waith i ddyrchafu statws y Wyddeleg ac Sgoteg Ulster, ond ni wireddwyd gyda'r Gweinidog, Arlene Foster, yn beio'r [[Y Gofid Mawr|Gofid Mawr]] am ddiffyg gweithredu. Esgus a wrthwynebwyd gan ymgyrchydd An Dream Dearg, Conchúr Ó Muadaigh a nododd, "Rydym yn medru cerdded a chnoi gwm" yr un pryd.

Disgrifiodd llefarydd ymgyrch Dream Dearg, Pádraig Ó Tiarnaigh, fel cam ymlaen. "Nid yw’n dod â ni i ble rydym eisiau bod yn y pen draw, wedi’i pentyrru yn erbyn y model Cymreig ar gyfer hawliau iaith er enghraifft, mae’n disgyn yn fyr iawn ac yn methu â chyflawni’r hyn a addawyd i ni yn [Cytundeb] St Andrew, ond i’r 20,000 o bobl a ddaeth allan ar strydoedd BelfastBelffast ddydd Sadwrn, ar gyfer y cenedlaethau o bobl sydd wedi cerdded y ffordd hon gyda ni ers degawdau, heddiw yn perthyn iddynt.<ref>{{cite web |url=https://www.rte.ie/news/ulster/2022/0525/1301002-irish-language-northern-ireland/ |title=First step to protect Irish language taken by UK govt |publisher=Newyddion [[RTÉ]] |date=25 Mai 2022}}</ref>

Ar 25 Mai 2022 cynhalwydcynhaliwyd rali enfawr o blaid Deddf Iaith Wyddeleg dan faner An Dream Dearg drwy ganol dinas Belffast yn galw am ''Acht Anois'' ("Deddf Nawr"). Cychwynodd y protestwyr o [[Cultúrlann McAdam Ó Fiaich]] yn y [[Cwarter Gaeltacht, Belffast|Cwarter Belffast]] a gorymdeithio am [[Neuadd y Ddinas, Belffast|Neuadd y Ddinas]].<ref>{{cite web |url=https://nation.cymru/news/17000-march-in-northern-ireland-to-demand-irish-language-law-on-par-with-wales/ |title=17,000 march in Northern Ireland to demand Irish language law on par with Wales |publisher=[[Nation.Cymru|Nation.Cymru]] |date=21 Mai 2022}}</ref><ref name= BBC>{{ cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-61536773 |title=Irish language: Thousands attend Irish language rally in Belfast |publisher=BBC News |date=21 Mai 2022}}</ref> Roedd y rali o blaid gweithredu, ar y man lleiaf, addewidion y New Decade, New Deal gan [[Deddfwrfa Gogledd Iwerddon|Ddeddfwrfa Gogledd Iwerddon]] ond os nad gan wleidyddion gan Senedd [[San Steffan]]. Dywedodd un o'r trefnwyr, Ciarán Mac Giolla Bhéin, “Mae angen i ni atgoffa ein hunain mai llywodraeth Prydain sydd wedi gwneud yr [ymrwymiad] hwn fel rhan o gytundeb heddwch rhyngwladol ac mae’n rhaid iddyn nhw gyflawni eu rhwymedigaethau,” meddai. “Felly yn wahanol i’n cefndryd yng Nghymru a’r Alban a’n cyd-''gaeilgeoir'' (siaradwyr Gwyddeleg) yn y De, ni yw’r unig bobl – rydym yn anomaledd yma – sydd heb hawliau wedi’u hymgorffori yn y gyfraith. Mae’n hen bryd ac mae gan lywodraeth Prydain y pŵer wrth eu dwylo i gyflawni’r newid hwn.”<ref name=BBC />

Does dim strwythustrwythur sefydliadol i An Dream Dearg. Mewn ymateb i holiadur gan y papur newydd [[Unoliaeth yng Ngogledd Iwerddon|unoliaethol]] Gogledd Iwerddon, [[The News Letter]], "“Mae An Dream Dearg yn rhwydwaith ymgyrchu agored – mae’n cael ei gefnogi gan unigolion a sefydliadau Gwyddeleg ond nid yw’n fudiad ei hun ac nid oes ganddo fwrdd cyfarwyddwyr. Mae’n fodel sy’n gyffredin ar draws materion hawliau eraill, gan ddod â phobl ynghyd i drefnu i gefnogi hawliau iaith. Nid sefydliad ynddo’i hun ond rhwydwaith ymgyrchu cynrychioliadol.”<ref>{{cite web|url=https://www.newsletter.co.uk/heritage-and-retro/heritage/qa-a-few-questions-for-irish-activist-group-an-dream-dearg-3644434 |title=Q&A: A few questions for Irish activist group An Dream Dearg |publisher=NewsLetter |date=7 Ebrill 2022}}</ref>