BSE
Clefyd marwol gwartheg yw BSE (BovPrPsc: Enseffalopathi Sbyngffurf Buchol, Ymenyddglwyf Sbungfurff Gwartheg neu Clefyd Gwartheg Gwallgof). Achosir gan prionau, sef ddarnau o brotein afiach sydd yn effiethio ar ymenydd y fuwch. Dinistrir yr ymenydd gan ei wneud fel sbwng gyda llawer o dyllau ynddo. Mae clefyd tebyg ar anifeiliaid eraill, hefyd—er enghraifft clefyd tebyg iawn ar cathod, clefyd y crafu (ShPrPsc) ar defaid a geifr ac afiechyd Creutzfeld-Jacob (CJD) a Kuru ar bobl.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | neurodegeneration, dosbarth o glefyd  |
|---|---|
| Math | transmissible spongiform encephalopathy, bovine disease, clefyd |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Achoswyd yr epidemig presennol gan bwyt sydd yn cynnwys y protein asiant. Ers y 1970au diheintiwyd pryd cig ac asgyrn a porthiwyd i gwartheg ddim yn ddigon dda. Fel arfer mae'r afiechyd yn dechrau ar buwch sydd yn 4-5 blwydden oed. Mae prawf ar gyfer BSE heddiw, ond mae'n rhaid lladd y buwch er mwyn gwneud hynny. Achos does dim ffordd gwella'r afiechyd hon ac achos pryderon ar gyfer trosglwyddiad i fuchod eraill mae rhaid lladd a llosgi cyrff y gwartheg gan yr afiechyd arnynt. Fel arfer, ceir yr holl gyr ei lladd a'i llosgi.
Dechreuodd yr afiechyd hon yn y 1980au ym Mhrydain. Ym 1985 a 1986 darganfodwyd BSE ar deg buwch yng Nghaint, De-ddwyrain Lloegr, achos gallen nhw ddim cerdded yn iawn. Ond mae'n bosib mai afiechyd fel hynny yn digwydd ers meitin heb cael ei cydnabod.
Trosglwyddiad i bobl golygu
Yn 2003 roedd afiechyd tebyg iawn ar 152 o bobl ym Mrydain. Ar gyfer llawer ohonyn oes prawf ar gyfer eu wedi bwyta cig buwch gan yr afiechyd arnynt. Yn bennaf mae'n rhaid osgoi bwyta meinwe nerfol a meinwe lymffatig yn ogystal ag esgyrn cefn gwartheg afiach.
Dolenni allanol golygu
- Gwybodaeth am BSE mewn ffurf pdf Archifwyd 2003-12-10 yn y Peiriant Wayback.
- Offerynnau Statudol: Rheoliadau Monitro BSE (Cymru) 2001 Archifwyd 2004-09-07 yn y Peiriant Wayback.