Brwydr Edgecote Moor

Un o frwydrau Rhyfel y Rhosynnau oedd Brwydr Edgecote Moor neu Frwydr Banbri a ymladdwyd ar 26 Gorffennaf 1469 rhwng Richard Neville, 16ed Iarll Warwick ac Edward IV; gyda Richard yn cipio Coron Lloegr. Roedd Richard a George Plantagenet (brawd y brenin) wedi cynllwynio'r frwydr ers peth amser; roedd Warwick yn anhapus â'r dylanwad oedd gan deulu'r Woodville (teulu yng nghyfraith y brenin) ar Edward IV. Roedden nhw hefyd yn anfodlon gyda'r grym a'r arian a roddodd y brenin i William Herbert, Iarll 1af Penfro (1423–1469).

Brwydr Edgecote Moor
Enghraifft o'r canlynolbrwydr Edit this on Wikidata
Dyddiad26 Gorffennaf 1469 Edit this on Wikidata
Rhan oRhyfeloedd y Rhosynnau Edit this on Wikidata
LleoliadSwydd Northampton Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata
RhanbarthChipping Warden and Edgcote, Culworth, Thorpe Mandeville Edit this on Wikidata
Map yn dangos y prif frwydrau
Wakefield
St. Albans
Ludford Bridge
Mortimer's Cross
Northampton
Llundain
Harlech
Kingston upon Hull
Berwick upon Tweed
Worksop
Efrog
Calais
Coventry
Caer
– Brwydr Wakefield; – brwydrau eraill;
– mannau eraill

Llysenw un o gapteiniaid Clarence oedd 'Robin of Redesdale'.

Lleoliad golygu

Roedd maes y gad 6 milltir (9.7 km) i'r gogledd-ddwyrain o Banbury, yng ngogledd Swydd Rydychen; saif heddiw ym mhlwyf Chipping Warden ac Edgcote, ar y ffin rhwng Swydd Warwick a Swydd Northampton. Yr adeg honno, fodd bynnag, roedd y rhyd ar afon Cherwell, sef canolbwynt y frwydr, yn Swydd Northampton.

Canlyniad golygu

Daliwyd William Herbert, Iarll 1af Penfro (1423–1469) a'i frawd Syr Richard Herbert a dienyddiwyd y ddau'n gyhoeddus trannoeth y frwydr a iarll Devon y diwrnod wedyn.[1]

Awgryma'r bardd Guto'r Glyn mewn cerdd a elwir yn 'marwnad i Herbert' fod Stafford wedi dianc am ei fywyd o faes y gad, a gorfoledda'r bardd yn y ffaith na fu byw yn hir wedyn:

Arglwydd difwynswydd Defnsir
A ffoes – ni chafas oes hir!

Ystyr hyn yw: 'Ffoi a wnaeth arglwydd Dyfnaint, di-elw ei wasanaeth – ni chafodd oes hir!'[2]

Yn yr un gerdd, cymhara Guto'r frwydr â 'Dawns Angau':

Dawns o Bowls! Doe'n ysbeiliwyd, 
Dwyn yr holl dynion i'r rhwyd. 
Dawns gwŷr Dinas y Garrai, 
Dawns yr ieirll: daw'n nes i rai! 
Duw Llun y bu waed a lladd, 
Dydd amliw, diwedd ymladd. 
Duw a ddug y dydd dduw Iau 
Iarll Dwywent a'r holl Deau. 

Cyfeiriadau golygu

  1. "Buckinghams Retinue". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-09-07. Cyrchwyd 22 Gorffennaf 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  2. gutorglyn.net; adalwyd 4 Chwefror 2017.