Calon
Organ gyhyrol siambrog yw'r galon sy'n gorwedd ychydig i'r chwith o linell ganol y corff. Dyma'r cyhyr sy'n pwmpio'r gwaed ar hyd y cylchrediad fasgwlar drwy gyfrwng yr hyn a elwir yn system gylchredol y corff. Ceir ochr dde ac ochr chwith, y ddau yn cynnwys atriwm (hefyd cyntedd) a fentrigl (hefyd bolgell). Mae llawer o dermau meddygol sy’n ymwneud â’r galon yn defnyddio’r term cardiaidd (e.e. cardioleg ‘astudiaeth sy’n ymwneud â’r galon’) ac mae’r gair yn tarddu o’r gair Groeg cardia (καρδιά) ‘calon’.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | math o organ, dosbarth o endidau anatomegol  |
|---|---|
| Math | organ anifail |
| Rhan o | system gylchredol |
| Cysylltir gyda | rhydweli, gwythïen |
| Yn cynnwys | cardiac chamber, myocardium |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae calon pob fertebrat wedi ei wneud allan o'r cyhyr arbennig ac unigryw hwn, sef y cyhyr y galon ac mae'n gweithredu ar ei liwt ei hun, gan bwmpio tua 2.5 biliwn o weithiau mewn rhychwant oes o 66 mlynedd. Y curiad arferol a chyfartalog ydy 72 curiad y funud ac mae calon merch yn pwyso rhwng 250 gram a 300 gram a rhwng 300 a 350 gram mewn dyn.[1]
Yn y diagram isod rydych yn gallu gweld falfiau. Mae’r galon yn cynnwys falfiau i atal y gwaed rhag llifo yn ôl. Mae gan yr ochr dde falf deirlen (falf gyda thri chaead), ac mae gan yr ochr chwith falf ddwylen (falf gyda dau gaead).
Mae gan y ddwy ochr falfiau cilgant. Y falf cilgant ysgyfeiniol ydy lle mae’r gwaed yn pwmpio o’r fentrigl dde, i’r rhydweli ysgyfeiniol. Y falf Aortig lle mae’r gwaed yn pwmpio o’r fentrigl chwith i’r aorta.
Mae cyflenwad gwaed cyhyr y galon ei hun yn dod o’r rhydwelïau coronaidd. Ond mae’r rhain yn gallu cael eu cau gan blaciau brasterog sy’n cynnwys colesterol, gan arwain at glefyd coronaidd y galon.
Os ydy rhydweli goronaidd yn cau, mae’r cyflenwad gwaed i ran o’r galon yn cael ei dorri i ffwrdd. Dydy’r rhan honno o’r galon ddim yn gallu parhau i gyfangu, gan achosi trawiad ar y galon.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Kumar, Abbas, Fausto: Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease, 7ed argraffiad, tud. 556
