Capel Ebeneser, Llangefni

Mae Capel Ebeneser wedi ei leoli yng nghanol dref Llangefni ar Ynys Môn.

Capel Ebeneser

Math	capel
Daearyddiaeth
Lleoliad	Stryd y Bont, Llangefni
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.255706°N 4.308114°W
Cod post	LL77 7PN
Statws treftadaeth	Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion

Hanes

Adeiladwyd y capel cyntaf o gwmpas 1805. Adeiladwyd yr ail capel yn 1865 ar ôl i ferch o Langefni o'r enw Martha Edwards codi £200 tuag ato. Mae'r capel dal ar agor heddiw. Cyn brif gapel y Bedyddwyr ar Ynys Môn, o 1781 i 1826 y gweinidog oedd y pregethwr enwog, Christmas Evans. Cafodd y capel ei ddiswyddo am rai blynyddoedd wedi i'r Bedyddwyr drosglwyddo i gapel Peniel yng nghanol y dref; hadnewyddu ac ailagor ar gyfer gwasanaethau yn y 1980au. Bellach, canolfan gymdeithasol yw Capel Ebeneser, ac felly gelwir yr adeilad yn Ganolfan Ebeneser heddiw.

Strwythur yr adeilad

Mae ganddo ffasâd wedi'i adeiladu o gerrig i Stryd y Bont mewn gwaith, maen palmantog gwallgof gyda goleuadau gothig lancet dau wely syml bob ochr i ddrws canolog a phlac mewn cilfachog pigfain uwchben. Mae bwtresi cam syml i bob cornel, ac un ychwanegol i ganol drychiad pob ochr. Mae ochrau'r capel wedi'u rendro ac mae bloc Ysgol Sul wedi'i fyrddio ym 1896 ar draws cefn y capel. Pan ymwelwyd ag ef ar 15 Ebrill 2003 roedd y capel yn dal i gael ei ddefnyddio i addoli. Capel gothig syml eithaf nodweddiadol.

Mae tu mewn y capel bron yn sgwâr mewn cynllun gyda ffitiadau wedi'u cadw'n dda. Yng nghanol ffrynt yr oriel, yn union gyferbyn â'r pulpud, mae cloc (gan H Roberts o Langefni), y mecanwaith sydd bellach wedi'i leoli o fewn un o'r tyllau (gynt mewn mewnosod casio yn y wal gefn). Mae'r pulpud uchel yn cael ei godi gan 6 cham, grisiau gyda swydd newydd wedi'i throi, balusterau ffon a rheilffordd gwrthdaro; codi i ddrws wrth yr ochr dde. Mae gan y pulpud ffrynt panelog gydag onglau wedi'u crofio, wedi'u fflysio, ac mae wedi'i osod ar pierau marbl siâp; mae gan y sedd banel anarferol o uchel yn ôl (a arferai gynnwys plac er cof am weinidogaeth Christmas Evans, dilëwyd ac ailosod yr hon ar flaen capel Peniel yng nghanol y dref).