Carranog

Sant o ddiwedd y 5ed i ddechrau'r 6g oedd Carranog (ganwyd c. 470; Gwyddeleg: Cairnech; Llydaweg: Karanteg; Lladin: Carantocus; Saesneg: Carantoc; Cernyweg: Crantoc) . Yn ôl y llawysgrif Progenies Keredic Regis de Keredigan, a sgwennwyd ar ddechrau'r 13g, roedd yn fab i'r Brenin Ceredig, ond yn ôl Peniarth 12 ac 16 (a Iolo tud. 110 a 125) roedd yn fab i Corun ac felly'n ŵyr i Ceredig. Ceir felly peth dryswch yn ei gylch.

Carranog
Ganwyd	470  Ceredigion
Man preswyl	Ceredigion
Dinasyddiaeth	Cymru
Blodeuodd	550
Swydd	abad
Dydd gŵyl	16 Mai
Perthnasau	Ceredig ap Cunedda

Statue de la Vallée des Saints à Carnoët, Llydaw		St Carannog, Llangrannog, Cymru

Dywed y Progenies i Garannod wrthod etifeddu gorsedd Deheubarth Cymjru ar ôl ei dad, gan fynd yn feudwy. Trigodd mewn ogof syml ychydig yn uwch na phentref Llangrannog heddiw. Ymwelid ag ef yn aml gan golomen, a chredodd Carranog mai negesydd Duw ydoedd. Un diwrnod, tra roedd Carranog yn naddu ffon gyda chyllell, ymwelodd y golomen gan ddwyn rhai o'r naddion pren yn ei big a hedfan i ffwrdd. Credodd Carranog mai Duw oedd yn anfon nesges iddo, ac felly dilynodd y golomen, ac islaw'r ogof, gollyngwyd y naddion. Denghonglwyd hyn gan Garannog fel neges gan Dduw, a oedd yn nodi'r fan lle y dylai godi eglwys, a dyna a wnaeth: codwyd eglwys yno o blethwaith a chlai yn y fan lle mae'r eglwys presennol.

Ychydig wedyn, aeth Carannog ar daith, gan ymweld â Llydaw, Gwlad yr Haf, Cernyw ac Iwerddon. Ceir pentref yn Carhampton, Gwlad yr Haf a Crantock yng Nghernyw, sy'n dwyn ei enw. Credir iddo farw yn Iwerddon ar yr 16eg o Fai.