Castell Ffwl-y-mwn
Castell a phlasty ym Mro Morgannwg yw Castell Ffwl-y-mwn (Saesneg: Fonmon Castle). Adnewyddwyd y castell canoloesol yn helaeth yn y cyfnod Sioraidd ac ychydig iawn sydd wedi newid ers hynny. Mae disgynyddion y teulu sydd wedi byw yn y castell ers y 17g dal i fyw yno. Mae'n adeilad rhestredig Gradd I.
 | |
| Math | castell  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Y Rhws |
| Sir | Bro Morgannwg |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 34.8 metr |
| Cyfesurynnau | 51.4037°N 3.3708°W |
 | |
| Perchnogaeth | Robert Oliver Jones |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd I, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Manylion | |
Perchnogion y castell cyntaf oedd y teulu St John; mae'r cofnod cyntaf o'u perchnogaeth o'r faenor yn dyddio'n ôl i ddiwedd y 13g.[1] O ganlyniad i briodas Oliver St John (tua 1394–1437) â Margaret Beauchamp, mam-gu Harri VII, roedd cysylltiad rhwng y teulu hwn a brenhinlin y Tuduriaid.[2] Erbyn canol yr 17g roedd rhaid i'r teulu St John werthu eu hystadau ym Morgannwg, ac ym 1656 fe brynwyd maenor Ffwl-y-mwn gan y Cyrnol Philip Jones.[3] Ef oedd y milwr mwyaf blaenllaw ar ochr y Senedd yn ne Cymru yng nghyfnod y Werinlywodraeth. Ni ddewisodd fyw ar yr ystâd hwn nes iddo ymneilltuo o fywyd cyhoeddus ar ôl adferiad y frenhiniaeth ym 1660.[4]
Ychwanegwyd casgliad sylweddol o beintiadau i ddodrefn y tŷ gan ŵyr Philip Jones, Robert Jones II (1706–42).[5] Roedd y rhain yn cynnwys peintiad o'r teulu gan William Hogarth sydd bellach yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd.[6] Ym 1762 adnewyddwyd y tŷ yn gwfangwbl ar gyfer mab y dyn hwn, sef Robert Jones III (1738–93), gan gwmni pensaernïol Thomas Paty o Fryste. Ystyrir nenfwd y llyfrgell, a wnaed gan y plastrwr o Fryste Thomas Stocking,[5] yn "waith plastr rococo gorau Cymru".[7] Gwnaeth yr adeilad argraff fawr ar Iolo Morganwg.[8]
Ym 1917 daeth llinach gwrywaidd y teulu Jones i ben ac fe etifeddwyd yr ystâd gan deulu bonheddig Seisnig hynafol o'r enw Boothby. Daeth Castell Ffwl-y-mwl yn brif gartref y teulu ac maent dal i fyw yno hyd heddiw.[9]
Llyfryddiaeth
golygu- Jenkins, Simon (2008), Wales: Churches, Houses, Castles, Llundain: Penguin
- Thomas, Howard J. (1999), "The Manor and Castle of Fonmon, near Barry", Morgannwg XLIII, http://welshjournals.llgc.org.uk/browse/viewpage/llgc-id:1169834/llgc-id:1174775/llgc-id:1174840/get650
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Thomas 1999, t. 64
- ↑ Thomas 1999, tt. 67–68
- ↑ Thomas 1999, tt. 70–71
- ↑ Thomas 1999, tt. 71–72
- ↑ 5.0 5.1 Thomas 1999, t. 72
- ↑ Llun Sgwrs y Teulu Jones, Amgueddfa Cymru, http://www.amgueddfacymru.ac.uk/celf/arlein/?action=show_item&item=766, adalwyd 16 Ebrill 2016
- ↑ Jenkins 2008, t. 146
- ↑ Thomas 1999, t. 73
- ↑ Thomas 1999, t. 75
Dolen allanol
golygu- Gwefan swyddogol (Saesneg)