Cofeb Ryfel Genedlaethol Cymru

Cofeb Ryfel Genedlaethol Cymru
Math	cofeb ryfel
Agoriad swyddogol	12 Mehefin 1928
Sefydlwyd	12 Mehefin 1928 ;
Daearyddiaeth
Lleoliad	Parc Cathays, Castell, Caerdydd
Sir	Caerdydd, Castell, Caerdydd
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	13 metr
Cyfesurynnau	51.4864°N 3.1803°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*
Manylion
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Lleolir Cofeb Ryfel Genedlaethol Cymru yng Ngerddi Alexandra, Parc Cathays, Caerdydd. Mae'n coffa'r holl Gymry a fu farw yn y Rhyfel Byd Cyntaf a'r Ail Ryfel Byd. ^[1]

Hanes y gofeb

Cynlluniwyd hi ym 1923 gan Ninian Comper ac fe'i hagorwyd yn swyddogol ym 1928 gan Dywysog Cymru (yn hwyrach Edward VIII).^[1]

Cofeb ydyw yn yr arddull glasurol, fel sawl adeilad arall yng nghanolfan ddinesig y brifddinas. Ysbrydolwyd Comper gan adfeilion o oes yr ymerawdwr Hadrian a welodd ar ei wyliau yng Ngogledd yr Affrig.^[1] Cynlluniodd y gofeb ar ffurf colonâd cylchog gyda thri cyntedd a thrwy bob un o'r rhain gellir gweld cerflun un ai o forwr, milwr neu awyrennwr, ill dri yn dal coronbleth. Uwchben y rhain saif negeseuydd adeiniog noeth, yn dal cleddyf ar ben ei waered megis croes. Un morwr ifanc a'i ddewisiwyd gan y pensaer oedd y model ar gyfer y pedwar cerflun.^[1]

Ceir arysgrifau ar y gofeb yn nhair iaith, Cymraeg, Saesneg a Lladin. Cyfansoddwyd yr arysgrifau Cymraeg gan y beirdd T. Gwynn Jones ac R. Williams Parry a'r arysgrif Saesneg gan Syr Henry Newbolt. Daw'r ymadrodd Lladin o ddigwyddiad adnabyddus yn hanes yr ymerodraeth Rufeinig; yn ôl y chwedl, tra'n ymladd ym mrwydr Pont Milvius cafodd Gystennin I weledigaeth o arwydd y Groes yn yr awyr a clywodd llais yn darogan, in hoc signo vinces ("gyda'r arwydd hyn cei orchfygu").

Arysgrifau

I FEIBION CYMRU A RODDES EU BYWYD DROS EI [sic] GWLAD YN RHYFEL MCMXIV – MCMXVIII	Y ffrîs crwn (mewn tair rhan) ar y tu allan
DROS FOR FE DROES I FARW	Y ffrîs ar y cyntedd uwchben y morwr
GER Y FFOS YN GORFFWYSO	Y ffrîs ar y cyntedd uwchben y milwr
YN Y NWYFRE YN HOFRAN	Y ffrîs ar y cyntedd uwchben yr awyrennwr
REMEMBER HERE IN PEACE THOSE WHO IN TUMULT OF WAR BY SEA, ON LAND, ON AIR, FOR US AND FOR OUR VICTORY ENDURETH UNTO DEATH	Y ffrîs cylchog ar y tu mewn
IN HOC SIGNO VINCES	Ffrîs y strwythur cylchog yng nghanol y gofeb

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Symondson, Anthony; Bucknall, Stephen (2006). Sir Ninian Comper: An introduction to his life and work with complete gazetteer. Reading: Spire Books. tt. 156–8

Dolenni allanol

(Saesneg) Welsh National War Memorial – Cofeb Ryfel Genedlaethol Cymru. Statues – Hither & Thither. Adalwyd ar 10 Ionawr 2013. Mae'r erthygl hon yn sôn am y mymryn o Gymraeg a ddysgodd y Tywysog ar gyfer seremoni'r dadorchuddio.
(Saesneg) Welsh National War Memorial. National Recording Project. Public Monuments and Sculpture Association. Adalwyd ar 10 Ionawr 2014.
(Saesneg) Welsh National War Memorial. UK National Inventory of War Memorials. Imperial War Museums. Adalwyd ar 10 Ionawr 2014.

[Ninian_Comper-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Symondson, Anthony; Bucknall, Stephen (2006). Sir Ninian Comper: An introduction to his life and work with complete gazetteer. Reading: Spire Books. tt. 156–8

[1]