Crydd

Crefft draddodiadol gwneud a thrwsio esgidiau yw cryddiaeth, a wneir gan y crydd (lluosog: cryddion).

Pac o gryddion yn Nhrawsfynydd tua 1885.

Clocsiau

• 'Clem' oedd y bedol haearn o tua chwarter cylch a hoelid dan flaen esgid gwadn lledr neu glocsen bren i'w amddiffyn rhag treulio. Cofiai Ieuan Roberts, yn y 1950au, fynd at y crydd yn Nhy Uchaf, Edern a holi am gael clem a phedol ar ei esgidiau hoelion mawr oedd yn eu gwisgo yn ddyddiol i fynd i'r ysgol gynradd.
• Nododd Anet Tomos fod Llyfr Cownt ei hen daid John Thomas, Trwyn Garreg, crydd Llanengan, Gwynedd tua’r 1860au, yn dangos y wybodaeth ganlynol, sef rhestr o'r hyn roedd yn ei werthu a phwy oedd i gael y nwyddau. Er enghraifft:

Mae Evan Griffith, Bwlch yn talu:

2g am glem i Ann,

6c am glem a thop a chlwt i Janet”,

1s 2g am gwadnau a thopisis i Margaret”,

4c am dopis i Elinor”

a 4c am 2 glem i William mab Hugh.’

Tybir o’r mynych gyfeiriadau at ‘gwadnu a thopeisio’ yn y llyfr cownt mai cydran o esgid yw topis. Mae’n amlwg bod Capt Witford yn Sais ac ar ei restr o mae’n dweud ‘soleing and heeling’. Felly tybed ai sawdl / sodlu ydy topis a topeisio.. Cadarnhaodd golygydd Geiriadur Prifysgol Cymru mai’r tebygrwydd yw mai benthyciad o’r Saesneg 'top-piece' yw 'topis, sy'n dal yn fyw yn Saesneg: e.e. ar lle ceir:

Top Piece: The part of the heel that comes in contact with the ground. Made of a durable material that helps maintain friction with the ground.

Felly 'topeisio' yw 'gosod top-pieces', mae'n debyg.