Devanāgarī
Devanāgarī (Sansgrit : देवनागरी) yw'r wyddor a ddefnyddir i ysgrifennu Sansgrit, Hindi, Nepaleg, Marathi a sawl iaith Indiaidd arall. Mae'n un o brif wyddorau India a Nepal.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | abugida, unicase alphabet, sgript naturiol  |
|---|---|
| Math | Brahmic scripts |
| Gwlad | India |
| Iaith | Prakrit, Awadhi, Bhili, Bhojpuri, Bodo, Braj Bhasha, Chhattisgarhi, Dogri, Gwjarati, Haryanvi, Hindi, Hindwstaneg, Kashmireg, Konkaneg, Magahi, Maithili, Marathi, Marwari, Mundari, Newar, Nepaleg, Pali, Pwnjabeg, Rajasthani, Nagpuri, Sansgrit, Santali, Saraiki, Sherpa, Sindhi, Surjapuri, Angika, Hindi Ffiji, Gondi, Kurukh, Sourashtra |
| Dechrau/Sefydlu | 11 g |
| Yn cynnwys | Devanagari letter |
| Enw brodorol | देवनागरी |
| Rhanbarth | India, Nepal, Ffiji |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Hanes
golyguFel yn achos y mwyafrif o'r ieithoedd Indiaidd, mae'r devanāgarī yn tarddu o'r wyddor Brahmi. Wrth gynrychioli devanagari mewn llythrennau Rhufeinig defnyddir trawslythreniad IAST (sef Gupta).
Gellir olrhain datblygiad y devanagari i o gwmpas y 12g, yn ôl pob tebyg fel addasiad o'r wyddor Siddham. Yn raddol, disodlodd devanagari yr wyddor Sharda mewn rhan helaeth o ogledd isgyfandir India.
Erbyn heddiw, y devanāgarī yw un o'r gwyddorau mwyaf cyffredin yn India, yn arbennig gan ei bod yn cael ei defnyddio i ysgrifennu Hindi, iaith fwyaf India o bell ffordd, prif iaith swyddogol India. Yn yr un modd ysgrifennir Nepaleg, iaith swyddogol Nepal, mewn devangari. Mae ieithoedd mawr eraill sy'n ei defnyddio yn cynnwys Marathi a Sindhi. Yn ogystal fe'i denfyddir yn draddodiadol i ysgrifennu Sansgrit.
Ymhlith yr ieithoedd llai sy'n denfyddio devanagari ceir : Bihari, Bhili, Konkani, Bhojpuri, a Nepalbhasa. Weithiau mae Cashmireg yn defnyddio'r wyddor hefyd, er mai amrywiad ar y wyddor Arabeg a ddefnyddir fel rheol.
Geirdarddiad
golyguMae'r gair devanāgarī, sy'n tarddu o'r iaith Sansgrit, yn gyfansoddedig o :
- deva (देव) : dwyfol ;[1]
- nāgarī (नागरी) : ffurf fenywaidd ar nāgara (नागर), 'dinas', hefyd 'rhywun sy'n byw mewn dinas'.[2]
Ystyr y gair devanagari felly yw (ysgrifen) 'y ddinas dwyfol'; neu, yn llai llythrennol 'ysgrifen dinas y duwiau'. Weithiau talfyrrir yr enw yn nāgarī.
Enghraifft
golygu- Testun devanāgarī (iaith Hindi)
- सभी मनुष्यों को गौरव और अधिकारों के मामले में जन्मजात स्वतन्त्रता और समानता प्राप्त है। उन्हें बुद्धि और अन्तरात्मा की देन है और परस्पर उन्हें भाईचारे के भाव से बर्ताव करना चाहिये।
- Trawslythreniad Lladin
- Sabhī manuṣyõ ko gaurav aur adhikārõ ke mamle mẽ janmajāt svatantrātā aur samāntā prāpt hai. Unhẽ buddhi aur antrātmā kī den hai aur parspar unhẽ bhaīcāre ke bhāv se bartāv karnā cāhiye.
- Cyfieithiad
- Genir pob bod dynol yn rhydd a chyfartal mewn urddas a hawliau. Fe'u cynhysgir â synnwyr ac ymwybyddiaeth ac fe ddylent ymddwyn wrth ei gilydd mewn ysbryd brawdgarwch.