Dwsmel
Mae'r dwsmel yn offeryn â thannau, nid annhebyg i gitâr a chwareir ar ei hyd neu yn sefyll (yn hytrach nag ar draws). Mae'n perthyn i'r sither (Saesneg: "zither") ac esblygwyd i'r simbalom sy'n offeryn â mwy o thannau a â genir yn aml â 'morthwylion' bychain yn ogystal ag â'r bysedd neu plectrwm. yn ôl Geiriadur Prifysgol Cymru disgrifir yr offernyn fel, Offeryn cerdd ag iddo seinfwrdd a thannau o hyd amrywiol yn rhedeg ar hyd-ddo. cenid yr offeryn drwy daro tannau â dau forthwyl bychain.[1] sy'n awgryu y gellir defyddio'r gair "dwsmel" i gyfeirio at "simbalon" hefyd.
Hanes
golyguGellir gweld y gynrychiolaeth gyntaf o gordoffon wedi'i daro'n syml yn rhyddhad bas Assyria yn Kyindjuk sy'n dyddio'n ôl i 3500 CC. Ers yr amser hwnnw, mae fersiynau amrywiol iawn o'r offeryn llinyn estynedig trawiadol hwn wedi datblygu mewn llawer o ranbarthau pellennig y byd. Weithiau cyfeirir yn gyffredinol at gordoffonau gwrthdaro fel bod yn nheulu'r "dwsmel morthwyl" (hammer dulcimer). Fodd bynnag, cânt eu dosbarthu'n ffurfiol fel zithers wedi'u taro o dan Hornbostel-Sachs.
Roedd pobl Môr y Canoldir yn gwybod gwahanol fersiynau o dwsmel[2] o dan enwau gwahanol, yn yr un modd â phobloedd y Dwyrain Canol. Fe'u galwyd yn "santir" neu "pisantir" ac mae'n debyg bod ganddynt ragflaenydd yn y salm yng Ngwlad Groeg. Daw'r enw a ddefnyddir ar hyn o bryd yng ngorllewin Ewrop dwsmel (Saesneg: "dulcimer") o'r geiriau Lladin a Groeg dulce a melos - sy'n golygu sain melys.[3]
Yn Ewrop, daeth dwsmel yn boblogaidd yn yr Oesoedd Canol. Mae'n debyg bod cyfeiriad lledaeniad symbal wedi mynd o Byzantium, trwy Ddwyrain Ewrop, yr Almaen i Orllewin Ewrop. Mae Praetorius yn ysgrifennu nad oedd unrhyw salm yn hysbys yn ei ddydd yn yr Almaen (wedi'i bigo â'i fysedd), ond roedd symbalau (wedi'u taro â chopsticks) yn hysbys. Galwodd Eidalwyr symbalau yr enw salterio tedesco (sy'n golygu "salterio Almaeneg"). Yn Lloegr a Ffrainc, chwaraewyd symbalau am hwyl a dawns, yn enwedig i ferched, yn ogystal ag yn amgylchedd y llys.
Yn y Dadeni, lleihaodd poblogrwydd dwsmel, yn bennaf oherwydd eu tôn siarp. Dechreuon nhw feddwl ei fod yn offeryn swnllyd, cyntefig.
Ceir y cyfeiriad cofnodedig gynharaf i'r dwsmel o'r 15g, "llawer dwsmel a thelyn | A llawer brwysg gâr llaw'r Bryn".[1]
Gwahanol fathau o ddwsmel
golyguFel sy'n ddisgwyliedig gan offeryn hynafol, ceir sawl gwahanol fath o dwsmel.
- Dwsmel Morthwyl a adnebir fel rheol yn simbalom neu amrywiad ar y gair hwnnw. Mae'r offeryn yma yn sefyll ar draed, yn aml yn siâ trapezoidal, gyda nifer o dannau sy'n cael eu tarro â "morwylion" bychain, er, ceir rhai, fel yn o Belarws lle defnyddir y bysedd hefyd.
- Dwsmel Cribell ("Fretted Dulcimer") sydd â tair neu bedair tant. Canir fel rheol wedi ei leoli ar côl y chwaraewr gan 'strymio'r offeryn. Gall edrych fel gitêr wedi ei orwedd ar ei genf a'r tannau'n gwynebu am fynny. Ceir sawl amrywiaeth ar y Dwsmel Cribell gan gynnwys:
- Dwsmel Appalachia ("Appalachian dulcimer"), offeryn cerddoriaeth werin o ranbarth Mynyddoedd Appalachia yn Unol Daleithiau Aerica.[4]
- Dwsmel Banjo ("Banjo dulcimer"), gydag chroenyn tebyg i'r banjo arno.[5]
- Resonator dulcimer, gyniga adleisydd conigol ynddo.[6][7]
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 dwsmel. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 16 Hydref 2022.
- ↑ https://geiriaduracademi.org/
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-10-17. Cyrchwyd 2019-10-18.
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=9G-IeBWchl4
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=myqdVpH28CE
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=uz0HLaMj4Xc
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=2IriQrZJ8Bg