Elitiaeth
Y grêd y dylai cymdeithas gael ei harwain gan elît—grŵp bach o bobl ddethol—yw elitiaeth.[1] Yn aml defnyddir y gair yn ddifrïol, i ddisgrifio agwedd neu ymddygiad ffroenuchel, snobyddlyd, neu i gyhuddo credoau neu bolisïau penodol o fod yn annheg neu'n wahaniaethol. Yn ei ystyr ysgolheigaidd, cyfeirir y term hefyd at ddamcaniaethau sydd yn ymwneud â'r rhai sydd yn rheoli cymdeithasau a llywodraethau ac sydd yn ceisio deall pam fod grym a rheolaeth yn cael eu crynhoi mewn dwylo carfan fechan o bobl.
Elitiaeth normadol golygu
Cred neu ideoleg wleidyddol yw elitiaeth normadol sydd yn dal taw trefn ddymunol ydy rheolaeth gan yr elît, fel arfer ar sail y ddadl y dylai grym cael ei ymddiried i leiafrif o bobl ddoeth neu oleuedig. Mae elitiaeth normadol yn groes i ddemocratiaeth. Enghraifft o'r ddamcaniaeth hon yw llywodraeth yr athronwyr-frenhinoedd a argymhellir gan Platon yn Y Wladwriaeth.
Damcaniaeth yr elît golygu
Elitiaeth glasurol golygu
Mae elitiaeth glasurol yn honni ei bod yn ddisgrifiadol yn hytrach na normadol, hynny yw, damcaniaeth empiraidd, realaidd, sydd yn cydnabod natur anochel rheolaeth elitaidd. Yn ôl y safbwynt hwn, rhithiau yw syniadau egalitaraidd megis democratiaeth a sosialaeth, Datblygwyd y ddamcaniaeth hon gan feddylwyr megis Vilfredo Pareto, Gaetano Mosca, a Robert Michels yn niwedd y 19g a dechrau'r 20g.[2]
Elitiaeth fodern golygu
Damcaniaeth ddisgrifiadol hefyd yw elitiaeth fodern, sydd yn haeru dadansoddi rheolaeth elitaidd trwy ddulliau mwy beirniadol nag elitiaeth glasurol. Bu ysgolheigion yn yr 20g megis C. Wright Mills yn trin a thrafod achosion rheolaeth elitaidd yn nhermau strwythurau economaidd a gwleidyddol penodol yn hytrach na chymdeithas neu natur ddynol yn gyffredinol.[2]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ elitiaeth. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 4 Mai 2023.
- ↑ 2.0 2.1 Andrew Heywood, Key Concepts in Politics and International Relations (Llundain: Palgrave Macmillan, 2015), tt. 62–63.