Emanuel Swedenborg
Athronydd a gwyddonydd Swedaidd a diwinydd a chyfrinydd Cristnogol oedd Emanuel Swedenborg (8 Chwefror [29 Ionawr yn yr Hen Ddull] 1688 – 29 Mawrth 1772) a ystyrir yn un o'r prif feddylwyr yn nhraddodiad cyfriniol y Gorllewin. Ysgrifennodd nifer o destunau yn yr iaith Ladin, gan gynnwys dehongliadau o'r Ysgrythurau fel gair digyfrwng Duw. Pontiodd ei fywyd a'i waith oesoedd yr Oleuedigaeth a Rhamantiaeth, a châi ei syniadaeth ddylanwad pwysig ar sawl mudiad deallusol a chrefyddol wedi ei farwolaeth. Gelwir ei dysgeidiaeth, sy'n ddiarhebol dywyll a dwfn, yn Swedenborgiaeth, a sefydlwyd Eglwys y Jeriwsalem Newydd ar ei sail.
| Emanuel Swedenborg | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 29 Ionawr 1688  Stockholm, Jakob and Johannes parish |
| Bu farw | 29 Mawrth 1772 o strôc Llundain |
| Dinasyddiaeth | Sweden |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | ffisegydd, athronydd, diwinydd, mathemategydd, cyfrinydd, ysgrifennwr, gwyddonydd, dyfeisiwr |
| Cyflogwr |
|
| Tad | Jesper Swedberg |
| Llinach | Swedenborg |
| llofnod | |
 | |
Ganed ef yn Stockholm, yng nghyfnod Ymerodraeth Sweden, i deulu amlwg a chefnog. Ymddisgleiriodd yn ei astudiaethau ers ei flynyddoedd cynnar, a chafodd yrfa lwyddiannus fel gwyddonydd a pheiriannydd. Yn ogystal â'i ymchwil ym maes ffiseg a'i waith mathemategol, dyfeisiodd fodd i adeiladu dociau sych a dyluniodd long danfor gynnar.
Wedi iddo droi'n 30 oed, symudodd ei sylw tuag at athroniaeth a metaffiseg, ac aeth ar daith ysbrydol. Honnodd ei fod wedi cael sawl profiad goruwchnaturiol gan gynnwys gweld angylion ac ysbrydion. Credodd i Dduw ei benodi i ddatguddio gwirionedd y byd ysbrydol a bywyd ar ôl marwolaeth. Ei gampwaith ydy Arcana Caelestia, a gyhoeddwyd mewn wyth cyfrol o 1749 i 1756.
Llyfryddiaeth golygu
- 1716-1718, (Daedalus Hyperboreus) Swedeg: Daedalus Hyperboreus, eller några nya mathematiska och physicaliska försök
- 1721, Prodromus principiorum rerum naturalium : sive novorum tentaminum chymiam et physicam experimenta geometrice explicandi
- 1722, Miscellanea de Rebus Naturalibus
- 1734, Opera Philosophica et Mineralia
- (Principia, cyf. I) Tomus I. Principia rerum naturlium sive novorum tentaminum phaenomena mundi elementaris philosophice explicandi
- (Principia, cyf. II) Tomus II. Regnum subterraneum sive minerale de ferro
- (Principia, cyf. III) Tomus III. Regnum subterraneum sive minerale de cupro et orichalco
- 1734, Prodromus Philosophiz Ratiocinantis de Infinito, et Causa Finali Creationis; deque Mechanismo Operationis Animae et Corporis.
- 1744-1745, Regnum animale, 3 volumes
- 1745, De Cultu et Amore Dei, 2 volumes
- 1749-1756, Arcana Cœlestia, quae in Scriptura Sacra seu Verbo Domini sunt, detecta., 8 cyf.
- 1758, De Caelo et Ejus Mirabilibus et de inferno. Ex Auditis et Visis.
- 1758, De Ultimo Judicio
- 1758, De Equo Albo de quo in Apocalypsi Cap.XIX.
- 1758, De Telluribus in Mundo Nostro Solari, quæ vocantur planetæ: et de telluribus in coelo astrifero: deque illarum incolis; tum de spiritibus & angelis ibi; ex auditis & visis.
- 1758, De Nova Hierosolyma et Ejus Doctrina Coelesti
- 1763, Doctrina Novæ Hierosolymæ de Domino.
- 1763, Doctrina Novæ Hierosolymæ de Scriptura Sacra.
- 1763, Doctrina Vitæ pro Nova Hierosolyma ex præceptis Decalogi.
- 1763, Doctrina Novæ Hierosolymæ de Fide.
- 1763, Continuatio De Ultimo Judicio: et de mundo spirituali.
- 1763, Sapientia Angelica de Divino Amore et de Divina Sapientia. Sapientia Angelica de Divina Providentia
- 1764, Sapientia Angelica de Divina Providentia
- 1766, Apocalypsis Revelata, in quae detegunter Arcana quae ibi preedicta sunt.
- 1768, Deliciae Sapientiae de Amore Conjugiali; post quas sequumtur voluptates insaniae de amore scortatorio.
- 1769, Summaria Expositio Doctrinæ Novæ Ecclesiæ, quæ per Novam Hierosolymam in Apocalypsi intelligitur.
- 1769, De Commercio Animæ & Corporis.
- 1771, Vera Christiana Religio, continens Universam Theologiam Novae Ecclesiae
- 1859, Drömboken, Journalanteckningar, 1743-1744
- 1983-1997, Diarum, Ubi Memorantur Experiantiae Spirituales.
