Gladys del Estal
Roedd Gladys del Estal Ferreño (1956 – 3 Mehefin 1979) yn ymgyrchydd amgylcheddol o Donostia. Roedd yn wyddonydd cyfrifiadurol o ran galwedigaeth. Cafodd ei saethu’n farw gan heddwas, fel rhan o ymosodiad ar brotest gwrth-niwclear yn Tutera. Mae'n symbol o'r mudiad gwrth-niwclear yng Ngwlad y Basg.[1][2][3]
| Gladys del Estal | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | Gladys del Estal Ferreño  1956 Caracas |
| Bu farw | 3 Mehefin 1979 Tudela |
| Man preswyl | Donostia |
| Dinasyddiaeth |  Gwlad y Basg |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | rhaglennwr, gwyddonydd cyfrifiadurol, ymgyrchydd |
Bywgraffiad
golyguCefndir
golyguBasgiaid oedd rhieni Gladys, Enrike del Estal Añorga ac Eugeni Ferreño. Roedd ei thad, Enrike, yn un o filwyr Euzko Gudarostea yn Rhyfel Cartref Sbaen. Bu'n rhaid iddynt ffoi i Caracas, Feneswela, lle ganed Gladys ym 1956. Pan oedd Gladys yn 4 mlwydd oed, dychwelodd y teulu i Wlad y Basg. Astudiodd ym Mhrifysgol Gwlad y Basg, gan ennill gradd cyfrifiadureg ym 1978.
Ymgyrchu
golyguRoedd Gladys yn weithgar fel ymgyrchydd cymdeithasol ac amgylcheddol, fel rhan o nifer o grwpiau yn Donostia, gan wrthwynebu ynni niwclear a hapfasnachwyr y farchnad dai. Roedd hi'n beicio'n gyson, a threfnodd taith feics i Lemoiz i wrthwynebu codi atomfa yno. Yn ffenestr ei fflat yn nhŵr Atotxa, yn ardal Egia yn Donostia, rhoddodd symbol anti-niwclear anferth. Gellid gweld yr haul hwn o ardal eang, gan gynnwys stadiwm pêl-droed gyfagos - roedd i'w gweld yn y cefndir ar gemau pêl-droed ar y teledu hyd at ddechrau'r 21ain ganrif.[1]
Marwolaeth
golyguAr 3 Mehefin 1979, y Diwrnod Rhyngwladol yn Erbyn Ynni Niwclear, saethwyd Gladys gan José Martínez Salas, heddwas gyda'r Guardia Civil, yn ninas Tutera yn Nafarroa Garaia.[4] [5] Roedd Gladys yn cymryd rhan mewn protest yn erbyn maes hyfforddi'r fyddin yn Errega Bardea ac yn erbyn Atomfa Lemoiz ac ynni niwclear yn gyffredinol.
Yn ôl tystion, dywedodd José Martínez Salas «tía buena» wrth Gladys, a atebodd gan ddweud «hijo de puta» ac yna tarodd Martinez Salas hi gyda gwaelod ei wn; syrthiodd Gladys i'r llawr ac, wrth iddi godi, saethodd Martínez Salas hi yn ei phen. Aeth yr ergyd i mewn i'w gwddf ac allan o'i thrwyn. Aethpwyd â Gladys i’r ysbyty gydag anafiadau difrifol, a bu farw’n fuan wedyn.[5][6][7][8][9]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 Kristina Enea-Gladys Parkea. Historia, flora, fauna., HARITZALDE naturzaleen elkartea, pp. 34-39, ISBN 978-84-613-2455-2
- ↑ (Basgeg) (yn eu) Gladys del Estal, https://www.argia.eus/astekaria/docs/2638/azala/larrun_240-2.pdf
- ↑ Eguzkiaren alaba hil ziguten, https://www.argia.eus/argia-astekaria/2638/gladys-del-estal
- ↑ (Sbaeneg) Ainhoa AROZAMENA AYALA: «Central nuclear de Lemóniz: muerte de Gladys del Estal», Auñamendi Eusko Entziklopedia.
- ↑ 5.0 5.1 (Sbaeneg) «30 años del asesinato de Gladys», Diario de Noticias de Navarra, 2009ko ekainaren 7a.
- ↑ (Basgeg) (yn eu) 1979ko Tuterako gertaerak: Espainiako Gobernuak “harreman estuagoa” eskatu zien AEBei tiro poligonoa erabiltzearen truke | Angelu itsua, https://www.argia.eus/blogak/urko-apaolaza/2019/05/30/1979ko-tuterako-gertaerak-espainiako-gobernuak-harreman-estuagoa-eskatu-zien-aebei-tiro-poligonoa-erabiltzearen-truke/
- ↑ (Sbaeneg) (yn es) 40 años del crimen de Gladys del Estal. Noticias de Navarra, https://www.noticiasdenavarra.com/2019/05/30/sociedad/navarra/40-anos-del-crimen-de-gladys-del-estal, adalwyd 2021-05-05
- ↑ (Basgeg) (yn eu) Eguzkiak malkoa isuri zuen eguna, https://www.berria.eus/paperekoa/1912/006/001/2019-06-01/eguzkiak-malkoa-isuri-zuen-eguna.htm
- ↑ (Sbaeneg) GLADYS, EL ASESINATO DE UNA PACIFISTA, https://ianasagasti.blogs.com/mi_blog/2014/06/gladys-el-asesinato-de-una-pacifista.html