Gorbysgota

pan fo pysgota yn lleihau stociau pysgod yn is na’r gyfradd adennill

Mae gorbysgota[2] yn digwydd pan fo pysgotwyr yn lleihau stociau pysgod yn is na’r gyfradd adennill, gan wneud y boblogaeth bysgod yn anghynaladwy. Gall hyn ddigwydd mewn dyfroedd morol ac mewn llynnoedd neu afonydd.[3]

Gorbysgota
Enghraifft o'r canlynoltrasiedi'r tir cyffredin, disbyddu adnoddau Edit this on Wikidata
Mathpysgota Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
400 tunnell o bysgod (Trachurus murphyi) mewn rhwyd ​​cwch pysgota o Tsile
Dioddefodd penfras yr Iwerydd o orbysgota yn y 1970au a'r 1980au gyda chwymp ym 1992
Gall gorbysgota ddisbyddu rhywogaethau allweddol rîff a niweidio cynefin cwrel. Mae pysgod creigresi cwrel yn ffynhonnell fwyd sylweddol i dros biliwn o bobl ledled y byd.[1]

Gall gorbysgota ddisbyddu’r adnodd yn y pen draw mewn achosion o bysgota â chymhorthdal, cyfraddau twf biolegol isel a lefelau hynod isel o fiomas. Er enghraifft, mewn siarcod, mae gorbysgota wedi effeithio ar yr ecosystem forol gyfan.[4] Datgelodd un astudiaeth fod stociau o'r rhywogaethau rheibus mwyaf, gan gynnwys tiwna a chleddbysgod, wedi gostwng 90% ers y 1950au.[5]

Mae gallu ardal bysgota i ymadfer ar ôl gorbysgota yn dibynnu ar ba un a all amodau ecosystem adfer. Gall yr ecosystem gael ei heffeithio'n fawr neu gall rhywogaethau eraill fynd i mewn iddi. Er enghraifft, gall gorbysgota brithyll y nant ddod â'r carp i mewn a'i gwneud yn amhosibl i frithyll y nant dyfu eto.

Mae tri math cydnabyddedig o orbysgota biolegol: gorbysgota twf, gorbysgota recriwtio, a gorbysgota ecosystemau.

  • Gorbysgota twf - Gall gorbysgota ddisbyddu rhywogaethau creigresi allweddol a niweidio cynefin cwrel. Mae pysgod creigresi cwrel yn ffynhonnell fwyd sylweddol i dros biliwn o bobl ledled y byd.[6]

Mae gorbysgota twf yn digwydd pan fo pysgod yn cael eu cynaeafu ar faint cyfartalog sy'n llai na'r maint a fyddai'n cynhyrchu'r cnwd mwyaf fesul recriwt. Mae recriwt yn unigolyn sy'n cyrraedd aeddfedrwydd, neu i mewn i'r terfynau a bennir gan bysgodfa, sydd fel arfer o ran maint neu oedran.[7] Mae hyn yn gwneud cyfanswm y cnwd yn llai nag y byddai pe caniateid i'r pysgod dyfu i faint priodol. Gellir ei wrthbwyso trwy leihau marwolaethau o bysgota i lefelau is a chynyddu maint cyfartalog pysgod wedi'u cynaeafu i faint a fydd yn caniatáu'r cynnyrch mwyaf posibl fesul recriwt.[8][9]

  • Gorbysgota recriwtio - Mae gorbysgota o ran recriwtio yn digwydd pan fydd poblogaeth yr oedolion aeddfed (biomas silio) yn cael ei disbyddu i lefel lle nad oes ganddi’r gallu atgenhedlu i ailgyflenwi ei hun mwyach—nid oes digon o oedolion i gynhyrchu epil.[8] Cynyddu biomas y stoc silio i lefel darged yw’r dull a ddefnyddir gan reolwyr i adfer poblogaeth sy’n gorbysgota i lefelau cynaliadwy. Yn gyffredinol, cyflawnir hyn trwy osod moratoriwm, cwotâu, a chyfyngiadau maint lleiaf ar boblogaeth pysgod.
  • Gorbysgota ar yr ecosystem - Mae gorbysgota gan yr ecosystem yn digwydd pan fydd cydbwysedd yr ecosystem yn cael ei newid gan orbysgota. Gyda gostyngiad yn niferoedd y rhywogaethau ysglyfaethus mawr, mae'r toreth o fathau bach o borthiant yn cynyddu gan achosi symudiad yng nghydbwysedd yr ecosystem tuag at rywogaethau pysgod llai.

Canlyniadau

golygu

Yn ôl adroddiad gan y Cenhedloedd Unedig yn 2008, mae fflydoedd pysgota'r byd yn colli 50 biliwn o ddoleri bob blwyddyn oherwydd gorfanteisio a chamreoli adnoddau pysgota. Ysgrifennwyd yr adroddiad hwn ar y cyd gan Fanc y Byd â Chorff Bwyd ac Amaeth y Cenhedloedd Unedig (FAO; Food and Agriculture Organization), ac mae’n amlygu y gallai hanner fflyd bysgota’r byd gael ei ddatgymalu drwy gynnal y dalfeydd presennol. Yn ogystal, mae biomas cyffredinol ysgolion pysgod wedi'i leihau i bwynt lle nad yw bellach yn bosibl disgwyl cymaint o ddalfeydd mor niferus ag yn y gorffennol.[10]

Darllen pellach

golygu

Dolenni allanol

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. How does overfishing threaten coral reefs? NOAA: National Ocean Service. Updated: 4 February 2020.
  2. "Gorbysgota". Gwefan Termau Cymru. Cyrchwyd 7 Awst 2022.
  3. Scales, Helen (29 March 2007). "Shark Declines Threaten Shellfish Stocks, Study Says". National Geographic News. Cyrchwyd 1 May 2012.
  4. Shark Declines Threaten Shellfish Stocks, Study Says", National Geographic News. 29 March 2007.
  5. Nodyn:Ref-web
  6. How does overfishing threaten coral reefs? NOAA: National Ocean Service. Updated: 4 February 2020.
  7. "Fish recruitment". The Scottish Government. 8 December 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 March 2014. Cyrchwyd 16 October 2013.
  8. 8.0 8.1 Pauly 1983
  9. "Growth overfishing". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 April 2012. Cyrchwyd 1 May 2012.
  10. Fisheries waste costs billions BBC News, 8 October 2008.