Gregor Mendel
Mynach Awstriaidd oedd Gregor Johann Mendel (22 Gorffennaf 1822 – 6 Ionawr 1884). Mae'n enwog am ei ddamcaniaeth ar etifeddiaeth ar gyfer pys.
| Gregor Mendel | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | Johann Mendel  20 Gorffennaf 1822 Hynčice |
| Bedyddiwyd | 22 Gorffennaf 1822 |
| Bu farw | 6 Ionawr 1884 o llid yr arennau Brno |
| Dinasyddiaeth | Cisleithania, Ymerodraeth Awstria |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | biolegydd, genetegydd, gwenynwr, mathemategydd, botanegydd, offeiriad Catholig, naturiaethydd |
| Swydd | abad |
| Cyflogwr |
|
| Gwobr/au | Commander's Cross of the Order of Franz Joseph |
| Gwefan | http://www.mendelweb.org/ |
Ganwyd Mendel yn Heinzendorf, Awstria (heddiw: Hyncice, y Weriniaeth Tsiec). Roedd wedi bod yn gweithio fel garddwr pan yn ifanc. Ar ôl astudio yn Olmutz Philosophical Institute daeth yn fynach Awstiniaidd yn Brno ym 1843. Mae'n debygol iddo astudio ym Mhrifysgol Fienna hefyd.
Roedd e'n astudio planhigion yn y fynachlog a rhwng 1856 a 1863 roedd e'n meithrin rhyw 28,000 o blanhigion pys ac yn datblygu ei ddamcaniaeth ar etifeddiaeth. Dechreuodd Syr Ronald Fisher, ystadegydd enwog, amau canlyniadau ei ymchwil gan ddweud eu bod nhw'n anghredadwy.
Darllenodd Mendel ei draethawd Arbrofion ar gyfer planhigion croesryw i Cymdeithas Hanes Naturiol Brünn yn Bohemia ym 1865 (cafodd y traethawd ei gyhoeddi y flwyddyn canlynol, ond ni wnaeth pobl sylweddoli pwysigrwydd ei ddamcaniaeth ar y pryd.. Ym 1900 gwnaeth Hugo de Vries, Carl Correns ac Erich von Tschermak ail-ddarganfod ei draethawd gan ddatblygu damcaniaeth modern ar gyfer esblygiad.
Bu Mendel farw ar 6 Ionawr 1884 yn Brno/Brünn, Awstria-Hwngari (sydd heddiw yn y Weriniaeth Tsiec).