Helen Cruickshank

Bardd, ffeminist a swffragét Albanaidd oedd Helen Burness Cruickshank (15 Mai 1886 - 2 Mawrth 1975) sydd hefyd yn cael ei chofio fel bardd. dywedir mai ei chartref ym mhentref bychan Corstorphine, gorllewin Caeredin, oedd pencadlys yr ymgyrch dros hawliau merched yn yr Alban.[1]

Helen Cruickshank
Ganwyd15 Mai 1886 Edit this on Wikidata
Montrose Edit this on Wikidata
Bu farw2 Mawrth 1975 Edit this on Wikidata
Caeredin Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Yr Alban Yr Alban
Alma mater
  • Montrose Academy Edit this on Wikidata
Galwedigaethbardd, ysgrifennwr, swffragét Edit this on Wikidata
MudiadDadeni'r Alban Edit this on Wikidata

Fe'i ganed yn Monadh Rois (Montrose) a bu farw yng Nghaeredin.[2][3]

Magwraeth golygu

Yn Ysbyty Meddwl Sunnyside, Hillside, Monadh Rois, Angus y'i ganed, yn un o'r tai ar gyfer y staff, gan fod ei thad George Cruickshank, yn ofalwr yn ysbyty yn Sunnyside. Helen oedd yr ieuengaf o dri i'w thad George (1845-1924) a'i mam Sarah Wood (1850-1940), morwyn ddomestig o Monadh Rois.[4][5][5]

Addysgwyd Helen yn ysgol bentref Hillside pan oedd yn bedair oed, cyn mynychu Academi Montrose yn ddeg oed gyda'i dau frawd hŷn.[5] Bob blwyddyn, treuliwyd gwyliau haf y teulu mewn cabanau yn Glenesk, yn Ucheldir yr Alban, lle dysgodd George ei blant am natur, datblygodd Helen yr hoffter o ddringo a cherdded, diddordeb a arhosodd gyda hi drwy gydol ei bywyd. Roedd gwyliau blynyddol teuluoedd yn rhan allweddol o fewn barddoniaeth Cruickshank, gyda chyfeiriadau aml at y tirluniau a phobl Angus.[5]

Er i Helen ennill gwobrau ym mhob pwnc yn yr ysgol, ni allai ei thad fforddio ei hanfon i'r Brifysgol er i'r Rheithor lleol ei chynghori i wneud hynny, a gadawodd Helen yr ysgol yn bymtheg oed gan sefyll arholiadau'r Gwasanaeth Sifil. Gwaith cyntaf Cruickshank oedd yn y Post Office Savings Bank yn Llundain o 1903 i 1912, ac yn ystod y cyfnod hwn cynydodd ei diddordeb mewn gwleidyddiaeth a'r ymgyrch dros hawliau merched i bleidleisio. Ymunodd Helen ag Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Merched ac ymgyrchodd dros yr achos trwy ymuno â gorymdeithiau a sialcu'r palmentydd.[1][5]

Caeredin golygu

Yn 1912, cafodd Helen gynnig swydd yng Nghaeredin mewn yswiriant iechyd (rhan o Llywodraeth Lloegr) a derbyniodd y swydd. Dechreuodd gyfansoddi barddoniaeth, ac ar ôl y Rhyfel Byd Cyntaf, dechreuodd Cruickshank gael rhywfaint o lwyddiant wrth gyhoeddi ei barddoniaeth, weithiau dan ffugenwau yn The Glasgow Herald.[5]

Bu farw tad Helen yn 1924, ac fel yr unig ferch, tybiwyd y byddai Helen yn cymryd gofal o'i mam - a oedd yn golygu y byddai'n rhaid iddi ildio ei hawydd i briodi. Ni allai menyw a weithiodd yn y gwasanaeth sifil barhau i weithio ar ôl iddynt briodi. Rhoddodd Helen orau i rentu ei fflat a phrynnodd 'Dinnieduff', tŷ-semi ar Fryn Corstorphine.

Aelodaeth golygu

Bu'n aelod o Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Merched am rai blynyddoedd.

Anrhydeddau golygu


Cyfeiriadau golygu

  1. 1.0 1.1 "Helen Cruickshank (1886–1975) - Edinburgh City of Literature". Edinburgh City of Literature (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-02-02. Cyrchwyd 2018-02-02.
  2. Dyddiad geni: "Helen Cruickshank". Cyrchwyd 9 Hydref 2017.
  3. Dyddiad marw: "Helen Cruickshank". Cyrchwyd 9 Hydref 2017.
  4. "Cruickshank, Helen Burness". Oxford Dictionary of National Biography. 23 Medi 2004. Cyrchwyd 25 April 2018.[dolen marw]
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 "Helen Cruickshank | Poetry | Scottish Poetry Library". www.scottishpoetrylibrary.org.uk (yn Saesneg). Cyrchwyd 2018-02-02.