Ucheldiroedd yr Alban

Mae'r term daearyddol Ucheldiroedd yr Alban (Gaeleg: A' Ghàidhealtachd 'Gwlad y Gael', Saesneg Highlands) yn cael ei arfer i ddisgrifio ardal fynyddig gogledd yr Alban sy'n gorwedd i'r gogledd ac i'r gorllewin o Rwyg Ffin yr Ucheldiroedd. Mae'r Glen Mawr yn gwahanu Mynyddoedd Grampian i'r de-ddwyrain oddi ar Ucheldiroedd Gogledd-orllewinol yr Alban.

"Croeso i'r Ucheldiroedd" ar arwydd a osodwyd gan Gyngor yr Ucheldir, sy'n gweinyddu ardal sy'n llai o lawer na'r Ucheldiroedd ei hun.

Ychydig iawn o bobl sy'n byw yno gan fod tir cynhyrchiol yn brin a dominyddir y tirlun gan y cadwyni mynydd niferus. Mae'r dwysedd poblogaeth yn is ar gyfartaledd nag yn Sweden, Norwy, Papua Gini Newydd neu'r Ariannin. Ar un adeg, roedd y boblogaeth gryn dipyn yn fwy nag yw heddiw. Yn ystod ail hanner y 18g a hanner cyntaf y 19g, diboblogwyd yr Ucheldiroedd i raddau helaeth gan broses Clirio'r Ucheldiroedd. Gorfodwyd tenantiaid i ymadael â'u tyddynnod er mwyn gwneud lle i wartheg a defaid.

Mae'r canolfannau gweinyddol yn cynnwys Inverness. Cyngor yr Ucheldiroedd yw'r corff gweinyddol ar gyfer tua 40% o'r ardal; rhennir y gweddill rhwng ardaloedd cyngor Aberdeenshire, Angus, Argyll a Bute, Moray, Perth a Kinross, a Stirling. Yn ogystal cyfrifir rhan ogleddol Ynys Arran fel rhan o'r Ucheldiroedd yn ddaearyddol, er ei bod yn cael ei gweinyddu gan gyngor Gogledd Swydd Ayr.

Trefi a phentrefi

• Aberfeldy, Aboyne, Alness, Altnaharra, Applecross, Aultbea, Aviemore,
• Back of Keppoch, Ballachulish, Beauly, Blair Atholl, Braemar
• Cannich, Carrbridge, Coldbackie, Crianlarich, Cromarty, Culbokie
• Dalwhinnie, Dingwall, Dornie, Dornoch, Durness
• Fort Augustus, Fort William
• Gairloch, Glencoe, Glenelg, Grantown-on-Spey
• Inveraray, Invermoriston, Inverness (dinas ers 2001)
• Killin, Kingussie, Kinlochleven, Kinlochewe, Kinloch Rannoch, Kyle of Lochalsh
• Lochcarron, Lochinver
• Mallaig
• Nairn, Newtonmore, Nethy Bridge
• Oban
• Plockton, Poolewe, Portmahomack
• Shieldaig, Strathpeffer, Strathy
• Tain, Taynuilt, Thurso, Tobermory, Tomintoul, Tongue, Torridon
• Ullapool
• Wick

Lleoedd eraill o ddiddordeb

• Afon Carron
• Castle Tioram
• Canolfan Sgio Glencoe
• Glen Orchy
• Glen Spean
• Gardd Inverewe
• Loch Linnhe
• Loch Lochy
• Loch Maree
• Rannoch Moor
• Tor Castle
• Glen Coe
• Glen Lyon
• Loch Rannoch
• Loch Katrine
• West Highland Way
• Eilean Donan
• Loch Ness
• Loch Morar

Gweler hefyd

• Gaeleg yr Alban
• Rhestr Mynyddoedd yr Alban dros 3,000' (y Munros)
• Ynysoedd ac Ucheldiroedd yr Alban
• Ross, Skye a Lochaber (etholaeth seneddol y DU)

Oriel

• 
  Loch Gairloch
• 
  Kyle of Durness.
• 
  Loch Long
• 
  Ffordd un lôn, ger Aultivullin.
• 
  Blaven.
• 
  Inverness
• 
  Ynysoedd Loch Maree.
• 
  Tu mewn i Ogof Smoo, Sutherland.
• 
  Goleudy Penrhyn Wrath.
• 
  Fiaduct Glenfinnan.

Gweler hefyd

• Caithness, Sutherland ac Easter Ross (etholaeth seneddol y DU)
• Inverness, Nairn, Badenoch a Strathspey (etholaeth seneddol y DU)