Juan Domingo Perón
Etholwyd Juan Domingo Perón (8 Hydref 1895 – 1 Gorffennaf 1974) yn Arlywydd yr Ariannin dair gwaith. Ef oedd sylfaenydd Peroniaeth a'r blaid sy'n arddel yr ideoleg honno, y Partido Justicialista.
| Juan Domingo Perón | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | Juan Domingo Perón  8 Hydref 1895 Lobos |
| Bu farw | 1 Gorffennaf 1974 o ffibriliad fentriglaidd Quinta presidencial de Olivos |
| Dinasyddiaeth | Yr Ariannin |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | swyddog milwrol, gwleidydd |
| Swydd | Arlywydd yr Ariannin, Arlywydd yr Ariannin |
| Plaid Wleidyddol | Partido Justicialista |
| Tad | Mario Tomás Perón |
| Mam | Juana Sosa Toledo |
| Priod | Aurelia Gabriela Tizón de Perón, Eva Perón, Isabel Martínez de Perón |
| Gwobr/au | Coler Urdd Isabella y Catholig, Uwch Groes Dosbarth Arbennig Urdd Teilyngdod Gweriniaeth Ffederal yr Almaen, Uwch Groes y Marchog gyda Choler Teilyngdod Gweriniaeth yr Eidal, Uwch Groes y Llynges, gyda bathodyn gwyn, Grand Cross of the Aeronautical Merit (Spain) - White Decoration |
| Llofnod | |
 | |
Ganed Perón yn Lobos, Talaith Buenos Aires. Addysgwyd ef yn ninas Buenos Aires, ac aeth i'r Coleg Milwrol yn 1910, gan raddio yn 1916. Ei wraig gyntaf oedd Aurelia Tizón, a fu farw o gancr. Ail-briododd a'r actores María Eva Duarte (1919 – 1952) ar 22 Hydref 1945. Roedd Evita fel y gelwid Eva Perón yn cydweithio'n agos a'i gŵr yn wleidyddol, ac yn gefnogol i hawliau i ferched a diwygiadau poblogaidd o blaid y werin. Oherwydd hynny a'i gwaith elusennol câi ei haddoli gan y tlodion yn ystod ei hoes fer. Gweithiai'n galed o blaid rhoi'r hawl i bleidleisio i ferched. Sefydlodd Sefydliad Eva Perón er mwyn hyrwyddo lles cymdeithasol yn y wlad.
Etholwyd ef yn Arlywydd am y tro cyntaf ar 24 Chwefror 1946. Ar ddiwedd ei dymor cyntaf, ail-etholwyd ef yn etholiad 11 Tachwedd 1951. Bu farw Eva Perón ar 26 Gorffennaf 1952. Y tro hwn, ni allodd Perón gwblhau ei dymor, oherwydd diswyddwyd ef yn dilyn coup milwrol ar 16 Medi 1955. Bu mewn alltudiaeth am 18 mlynedd, nes dychwelyd a chael ei ethol yn Arlywydd am y trydydd tro ar 23 Medi 1973.
Bu farw yn ystod ei dymor fel Arlywydd ar 1 Gorffennaf 1974, ac olynwyd ef gan ei weddw, ei drydedd wraig María Estela Martínez de Perón, oedd wedi ei hethol fel is-arlywydd yn 1973.