Kailao

Dawns ryfel Tonga ond yn wreiddiol o ynysoedd cyfagos Wallis a Futuna yw'r kailao. Math o kailao yw'r Sipi Tau sef y ddawns ryfel a berfformir cyn gemau Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga. Bydd nifer o bobl yn fwy cyfarwydd gyda'r trefm "Sipi Tau".

Myfyrwyr o Goleg Tonga yn dawnsio kailao ar gyfer pen-blwydd y Brenin yn 70 oed (1988)

Hanes

Mae'r kailao fel arfer yn cael ei berfformio mewn seremonïau cyhoeddus a phreifat. Mae dynion, sy'n gwisgo ffyn steil o'r enw kailao pate, yn dawnsio mewn arddull ffyrnig sy'n efelychu ymladd, ynghyd â drym neu offerynnau taro metal sy'n gosod y tempo. Yn wahanol i ddawnsfeydd Tongaidd eraill, perfformir kailao heb ganu. Arweinydd y ddawns sy'n pennu'r dilyniant o symudiadau i'w perfformio gan y grŵp, sy'n rhoi enw'r dilyniant a phryd i ddechrau. Mae'r ddawns yn dangos disgyblaeth y dawnswyr, yr ufudd-dod a'u medr gyda'u harf.

Yn yr un modd, gelwir dawns debyg o Rotuma, sy'n deillio o ddawns Wallis, yn ka'loa.

Sipi Tau

Tîm Tonga'n perfformio'r fersiwn o'r Kailao, y Sipi Tau

Y Sipi tau yw'r enw ar y ddawns a berfformir gan dîm rygbi'r undeb Tonga a thîm rygbi'r gynghrair cyn pob gêm, ac mae'n fath o kailao. Ysgrifennwyd y gân gan y Brenin Taufa'ahau Tupou IV ym 1994, ond mae ei tharddiad yn hŷn.

Doedd dawns ryfel ddim yn rhan o draddodiad Tonga cyn 19g. Mewn gwirionedd, ystyriwyd bod siarad yn arwydd o wendid yn ystod brwydr. Fodd bynnag, yn 19g, cyflwynwyd dawns ryfel yn Tonga o ynysoedd cyfagos Wallis a Futuna, a fabwysiadwyd yn gyflym gan Tonga. Perfformiwyd gwahanol fathau o sipi tau gan dimau Tonga ond nid yw'n hysbys pryd y cawsant eu defnyddio am y tro cyntaf wrth chwarae rygbi. Cyfansoddwyd y fersiwn ddiweddaraf er anrhydedd i daith lwyddiannus yn Seland Newydd ym 1994..

Traddodiad y Môr Tawel

Mae'r Cibi yn rhan o draddodiad o ddawnsiau rhyfel sydd wedi eu gwreiddio yn niwylliant gynhenid ynysoedd y Môr Tawel, gyda'r enwocaf i dramorwyr yn ffurf dawns yr haka gan bobl Maori ond bellach hefyd, a fabwysiadir gan holl drigolion Seland Newydd. Fel yrhaka, mae'r cibi wedi dod i amlygrwydd byd-eang oherwydd ei pherfformiad cyn gemau rygbi'r undeb a champau eraill. Ceir dawnsfeydd tebyg gan Samoa (Siva Tau) a'r Cibi o ynysoedd Ffiji.

Geiriau'r Sipi Tau Cyfredol

Dyma'r geiriau i'r Sipi Tau cyfredol, ers 2011.

Sipi Tau a'e 'Ikale Tahi Teu ke tau! (Arweinydd) Tonga! (Tîm) Teu lea pea tala ki mamani katoa Ko e ʻIkale Tahi kuo halofia. Ke ʻilo ʻe he sola mo e taka Ko e ʻaho ni te u tamate tangata, 'A e haafe mo e tautuaʻa Kuo huʻi hoku anga tangata. Ei! (Arweinydd) E! Ei! (Arweinydd) E! Te u peluki e molo mo e foueti taka, Pea ngungu mo ha loto fitaʻa Ngungu! (Arweinydd) ʻIo! Ngungu! (Arweinydd) ʻIo! Ko Tonga pe mate ki he moto (Arweinydd) Otua mo Tonga ko hoku tofi'a Ei e! (Arweinydd) TONGA!

Cyfieithiad Gymraeg Arweinydd:Paratowch am y frwydr! Tîm:Tonga! Siaradaf gyda'r holl fyd Mae'r Môr-eryrod ar lwgu, ar hedfan Boed i'r tramorwr a'r ymwelydd ochelu Heddiw, dinistrwr eneidiau, rwyf bobman I'r hanneri a'r cefnwyr Ymaeth aeth fy dynoldeb Arweinydd:Hei! hei! Ai! Arweinydd:Ai! Ai! Byddaf yn medi'r sgarmes a'r blaenwr rhydd A malu unrhyw galonnau tanbaid y gwyddoch Arweinydd:Cratsh! Ie! Arweinydd:Cratsh! Ie! Dyna sut mae Tonga marw i'w arwyddair Duw a Tonga yw fy etifeddiaeth Arweinydd:Ai, ai! TONGA!

Gweler Hefyd

• Haka
• Siva Tau
• Cibi

Dolenni

• "What is Sipi Tau?"
• Sipi Tau (Kailao) yn erbyn Haka Seland Newydd, CRB 2015
• Never mind the haka - here’s the Bole, The Telegraph, 2015
• "Not just the haka"

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am rygbi'r undeb. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.