Dinas yng ngogledd Sbaen oedd Numantia (Sbaeneg:Numancia).

Numantia
MathCeltic archaeological site, celtiberian town, bryngaer Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadCeltiberia Edit this on Wikidata
SirSoria Province, Garray, Hispania Tarraconensis Edit this on Wikidata
GwladBaner Sbaen Sbaen
Uwch y môr1,074 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau41.809586°N 2.444258°W Edit this on Wikidata
Cyfnod daearegolOes yr Haearn, yr Ymerodraeth Rufeinig, Gweriniaeth Rhufain Edit this on Wikidata
Map
Arddull pensaernïolRhufain hynafol, Oes yr Haearn Edit this on Wikidata
Statws treftadaethBien de Interés Cultural Edit this on Wikidata
Manylion
Cornel stryd ar safle Numantia.
Talaith Soria (coch)

Mae ansicrwydd i ba lwyth yr oedd trigiolion y ddinas yn perthyn; dywed Plinius yr Hynaf ei bod yn perthyn i'r Pelendones, ond yn ôl Strabo a Ptolemi perthynai i'r Arevaci, llwyth Celtiberaidd. Bu pobl Numantia yn ymladd yn erbyn Gweriniaeth Rhufain am flynyddoedd, a chawsant nifer o fuddugoliaethau. Yn 137 CC, ildiodd byddin o 20,000 o Rufeiniaid iddynt.

Dechreuodd y gwarchae olaf yn 134 CC, dan y Conswl Rhufeinig Publius Cornelius Scipio Aemilianus, gyda byddin o 30,000 o filwyr. Ymhlith ei swyddogion roedd Gaius Marius. Wedi gwarchae o wyth mis, penderfynodd y rhan fwyaf o'r trigolion eu lladd eu hunain yn hytrach nad ildio i'r Rhufeiniaid, a dim ond ychydig gannoedd a ildiodd. Wedi cipio Numantia, roedd y rhan fwyaf o Sbaen dan awdurdod Rhufain, heblaw y rhan fwyaf gogleddol.

Am ganrifoedd roedd y lleoliad ar goll, ond yn 1860 cafodd Eduardo Saavedra hyd i'r safle, ger Garray yn nhalaith Soria. Dechreuodd cloddio archaeolegol yn 1906, ac mae'n parhau; gellir gweld llawer o'r darganfyddiadau yn Museo Numantino yn Soria.

Mae Numantia yn symbol yn Sbaen tebyg i Masada yn Israel, Ysgrifennodd Miguel de Cervantes (awdur Don Quixote) ddrama gyda'r teitl La Numancia am y frwydr olaf.