Santes Olga
Roedd Olga o Kiev neu'r Santes Olga (Rwseg / Wcraineg: Ольга), a enwir hefyd Olga Prekrasa (Ольга Прекраса), neu Olga Hardd, Hen Norseg: Helga; bu farw 11 Gorffennaf, 969, Kiev) yn ferch o Pskov o dras Farangaidd a briododd Igor o Kiev, tywysog Kiev yn ddiweddarach, yn y flwyddyn 903. Yn ôl y Brut Cynradd Rwsieg cafodd ei geni yn 879 ond mae hynny'n rhy gynnar. Ar ôl marwolaeth Igor, rheolodd Rws Kiefaidd (945-c.963) yn enw ei mab, Svyatoslav.
| Santes Olga | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | c. 890  Pskov, Plisnesko, Plyskiv |
| Bedyddiwyd | 957 |
| Bu farw | 969 Kyiv |
| Galwedigaeth | rhaglyw, knyaz |
| Swydd | rhaglyw |
| Dydd gŵyl | July 11 |
| Priod | Igor o Kiev |
| Plant | Svyatoslav I, Tywysog Kiev, Uleb Igorevich |
| Llinach | Rurik dynasty, Teyrnas Krum, Kyi dynasty |
Dechreuodd Olga ei theyrnasiad trwy ddial marwolaeth ei gŵr yn nwylo'r Drevlyane, a llwyddodd i ladd nifer ohonyn nhw, weithiau mewn modd creulon iawn, er enghraifft eu claddu mewn llong a hwythau'n dal yn fyw, a sgaldio carcharorion i farwolaeth. Newidiodd trefn talu teyrnged ariannol ei gwlad hefyd (poliudie), ac ysytrir hyn yn un o'r diwygiadau cyfreithiol cynharaf yn hanes Dwyrain Ewrop.
Olga oedd y rheolwr Rws cyntaf i droi'n Gristion, naill ai yn 945 neu 957. Disgrifir ei ymweliad â Chaergystennin yn fanwl gan yr ymerodr Bysantaidd Constantin VII yn ei lyfr De Ceremoniis. Ar ôl ei bedyddio cymerodd yr enw Cristnogol Yelena, ar ôl yr Ymerodres Helena Lekapena.
Tyfodd chwedlau apocryffaidd am amgylchiadau ei bedyddiad yn y croniclau Slafonaidd, sy'n ei phortreadu fel tywysoges ifanc a swynodd yr ymerodr a'i demtio i gael perthynas â hi, ond mewn gwirionedd roedd hi'n ddynes hen erbyn hynny.
Olga oedd un o frodorion cyntaf Rws i gael ei gyhoeddi'n sant, am ei hymdrechion i hyrwyddo'r ffydd newydd yn y wlad. Ond ni lwyddodd i droi Svyatoslav. Ei mab a disgybl Vladimir I a wnaeth Gristnogaeth yn grefydd y wladwriaeth. Yn ystod cyrchoedd milwrol estynedig ei mab, arhosai yn Kiev i reoli'r deyrnas yn ei absenoldeb, gan aros yng nghaer Vyshgorod gyda'i wyrion. Bu farw yno yn fuan ar ôl y warchae ar y ddinas gan y Pechenegiaid yn 968.