Oliver 'Tuku' Mtukudzi
Roedd Oliver 'Tuku' Mtukudzi (22 Medi 1952 – 23 Ionawr 2019) yn gerddor boblogaidd o Simbabwe. Roedd hefyd yn ddyn busnes ac ymgyrchydd hawliau dynol a Llysgennad Ewyllus Da UNICEF yn neheudir Affrica. Fe'i ystyrir ef yn un o eiconau enwocaf a mwyaf dyladwadol ei wlad gan ganu am faterion pwysig fel AIDS.[1]
| Oliver "Tuku" Mtukudzi | |
|---|---|
 | |
| Y Cefndir | |
| Ganwyd | Medi 22, 1952 Highfield, Harare, Simbabwe |
| Tarddiad | Siona, Simbabwe |
| Bu farw | 23 Ionawr 2019 (66 oed) Harare |
| Math o Gerddoriaeth | Afro Jazz |
| Offeryn/nau | Guitâr |
| Cyfnod perfformio | 1977-2019 |
| Gwefan | tukutribute.com |
Bywgraffiad golygu
Ganwyd Mtukudzi yn Hughfield, ghetto o Harare, prifddinas Simbabwe, a adnabyddwyd fel Salisbury yn ystod y cyfnod trefedigaethol. Fe'i ganed yn i llwyth y Korekore, o linach Nzou Samanyanga, sy'n rhan o genedl y Siona (Shona) - mwyafrif pobl Simbabwe.
Roedd yn canu yn yr iaith Siona prif iaith frodorol Simbabwe, Ndebele, ail iaith frodorol fwyaf y wlad sy'n debyg iawn i isiZulu ac yn Saesneg. Roedd yn dad i bump o blant.
Cerddoriaeth golygu
Adnabwyd ef fel "Tuku" a dechreuodd ganu yn 1977 gyda'r grŵp Wagon of Wheels, gyda Thomas Mapfumo. Roeddent yn canu cân boblogaidd o'r enw Dzandimomotera ("Mae'n hwyl"). Ymunodd Mtukudzi â'r tîm o'r farn mai Mahube fydd yn cwrdd â cherddorion yn veku i'r de o Affrica.
Roedd Mtukudzi yn un o'r cantorion mwyaf enwog yn Simbabwe a thramor. Wedi'i eni ar ffurf rekore, Elephant disgynydd Yn manyanga. Gelwir y cerddoriaeth a ganwyd ganddo yn "Tuku Music". Teithiodd a bu'n perfformio dramor gan gynnwys ym Mhrydain, yr Unol Daleithiau a Chanada lle roedd llawer o bobl wedi ei amgylchynu.
Yn ystod y flwyddyn ariannol hon ac yn rheol yn Simbabwe, Tuku canu'r gân Ndakuvara ("Fe'i anafwyd"). Mae'r gân hon yn sôn am aflonyddwch dynol yn ôl gwleidyddiaeth. Tynnodd sylw hefyd at gân arall Bvuma Wasakara (cyfieithad bras, "rydych yn hen") yn 2001 sy'n annog henoed i roi'r gorau i lywydyddu i roi lle i'r ieuenctid arwain.
Un o'i ganeuon enwocaf a mwyaf dylanadol a chwarewyd ar draws gorsafoedd radio Affrica oedd Todii oedd yn galw ar i bobl gymeryd gofal a rhagofalu rhag dal y clefyd AIDS.[2]
Oliver Mtukudzi yw un o gantorion enwog Simbabwe; gan gynnwys Alick Macheso, Charles Charamba, Olivia Charamba, Pardon Mutsago, Mercy Holy, Joyce Simeti ac eraill. Sefydlodd Academi Gerddorol er mwyn ceisio hybu a chefnogi cerddorion ifanc yn Simbabwe.[3] Bu hefyd yn cyd-ganu gydag enwogion canu Affricanaidd eraill megis Ladysmith Black Mambazo a'u cân Hello my Baby am y ddinas Durban.[4] a'r cerddor jazz o Dde Affrica, Hugh Masekela a'r Mwana Wa Mai a ganwyd gan y gantores o Simbabwe, Berita.[5]
Marwolaeth golygu
Bu farw ar 23 Ionawr 2019 mewn clinic yn Harare, prifddinas Simbabwe o salwch wedi dioddef o Diabetes. Trwy gyd-ddigwyddiad rhyfeddol, roedd ei farwolaeth union flwyddyn wdi marwolaeth Hugh Masekela, trwmpedwr a chanwr a adnabyddwyd fel 'Tâd Jazz De Affrica' a oedd yn gyfaill i Tuku ac a wnaeth hefyd ddefnyddio ei gerddoriaeth er mwyn lledu neges wleidyddol - yn erbyn Apartheid yn achos Masekela.
Disgograffi golygu
- 1978 Ndipeiwo Zano (yakatsikiswa zvakare 2000)
- 1979 Chokwadi Chichabuda
- 1979 Muroi Ndiani?
- 1980 Africa (yakatsikiswa zvakare 2000)
- 1981 Shanje
- 1981 Pfambi
- 1982 Maungira
- 1982 Please Ndapota
- 1983 Nzara
- 1983 Oliver's Greatest Hits
- 1984 Hwema Handirase
- 1985 Mhaka
- 1986 Gona
- 1986 Zvauya Sei?
- 1987 Wawona
- 1988 Nyanga Yenzou
- 1988 Strange, Isn't It?
- 1988 Sugar Pie
- 1989 Grandpa Story
- 1990 Chikonzi
- 1990 Pss Pss Hallo!
- 1990 Shoko
- 1991 Mutorwa
- 1992 Rombe
- 1992 Rumbidzai Jehova
- 1992 Neria Soundtrack
- 1993 Son of Africa
- 1994 Ziwere MuKobenhavn
- 1995 Was My Child
- 1996 Svovi yangu
- 1995 The Other Side: Live in Switzerland
- 1997 Ndega Zvangu (yakatsikiswa zvakare 2001)
- 1998 Dzangu Dziye
- 1999 Tuku Music
- 2000 Paivepo
- 2001 Neria
- 2001 Bvuma (Tolerance)
- 2002 Shanda soundtrack
- 2002 Vhunze Moto
- 2003 Shanda (Alula Records)
- 2003 Tsivo (Revenge)
- 2004 Greatest Hits Tuku Years
- 2004 Mtukudzi Collection 1991-1997
- 2004 Mtukudzi Collection 1984-1991
- 2005 Nhava
- 2006 Wonai
- 2007 Tsimba Itsoka
- 2008 Dairai (Believe)
- 2010 Rudaviro
- 2010 Kutsi Kwemoyo
- 2011 Rudaviro
Ffilmograffi golygu
- Jit - (cyf. Michael Raeburn, 1990)
- Neria - (cyf. Goodwin Mawuru, awdur Tsitsi Dangarembga, 1993). Serennodd Mtukudzi yn y ffilm a sgwennodd y gerddoriaeth iddi.
- Shanda - (cyf. John a Louise Riber, 2002, rev. 2004)[6]
- Sarawoga - 2009, ysgrifennwyd gan Elias C. Machemedze, cyfarwyddwyd gan Watson Chidzomba a cynhyrchwyd gan Oliver Mtukudzi, a sgwennodd y trac miwsig i'r ffilm hefyd.
- 2012 Nzou NeMhuru Mudanga DVD - recordiad byw o'r sioe, a perfformiad a wnaeth gan Tuku a'i fab, Sam, wythnosau cyn marwolaeth ei fab.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ https://edition.cnn.com/2019/01/23/africa/oliver-mtukudzi-zimbabwe-died/index.html
- ↑ https://www.pri.org/stories/2019-01-23/zimbabwes-oliver-tutu-mtukudzis-career-spanned-four-decades-and-67-albums
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=t3nU6JuVVo0
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=nEII2X2SeuE
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=-eIPMr-E7GQ
- ↑ "Review of Shanda movie at Dandamutande". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-03-10. Cyrchwyd 2019-01-24.