Pab Grigor I

Pab Rhufain o 590 hyd ei farwolaeth oedd Grigor I, a elwir hefyd yn Grigor Fawr neu Gregor(i) Fawr (c. 540 – 12 Mawrth 604). Mae'r eglwys yn ei gyfrif yn sant a Thad Eglwysig; ei wylmabsant yw 12 Mawrth. Cafodd ei eni yn Rhufain.

Pab Grigor I
Ganwyd	c. 540, 540  Rhufain
Bu farw	12 Mawrth 604  Rhufain
Man preswyl	Rhufain
Galwedigaeth	diplomydd, offeiriad Catholig, ysgrifennwr
Swydd	pab
Adnabyddus am	Ymgomiau
Dydd gŵyl	12 Mawrth, 25 Mawrth, 3 Medi
Tad	Gordianus
Mam	Santes Silvia
Llinach	Anicia gens

Yn ôl traddodiad, gwelodd gaethweision ifainc o Eingl-Sacsoniaid mewn marchnad caethweision yn Rhufain a phenderfynodd anfon cenhadwr i Brydain i droi'r Eingl-Sacsoniaid yn Gristnogion. Y gŵr a ddewisodd oedd Awstin, a fyddai'n archesgob cyntaf Caergaint yn ddiweddarach.

Roedd Grigor yn ddyn caredig iawn a weithiai i wella cyflwr y tlodion. Yn ogystal gwnaeth lawer i ddiwygio trefn yr eglwys. Roedd hefyd yn awdur yn yr iaith Ladin a ysgrifennodd homilïau ar Eseciel a'r Efengylau, llyfr ar reolau'r eglwys (Cura Pastoralis) a'r gweithiau ar gyfer gwasnanaethau eglwysig y Sacramentarium a'r Antiphonarium.

Yr enw cyffredin ar y Pab Grigor yng Nghymru'r Oesoedd Canol oedd Geirioel. Dyma gyfeiriad ato mewn awdl gan Iolo Goch i Dafydd ap Bleddyn, Esgob Llanelwy:

Da fu heb gelu Coel Godebawg,

Da Eirioel enau, eiriau oriawg,

Ac ys gwell gâr pell, gŵr pwyllawg — balchryw,

Ni bu ei gyfryw, llyw galluawg;

Os rhaid mynegi pwy rhi yrhawg,

Dafydd ap Bleddyn yw'r dyn doniawg.

Cyfeiriadau

Rhagflaenydd: Pelagiws II

Pab 3 Medi 590 – 12 Mawrth 604

Olynydd: Sabinianws