Dafydd ap Bleddyn
Clerigwr Cymreig oedd Dafydd ap Bleddyn (bu farw ddiwedd y 1340au), a fu'n Esgob Llanelwy o 1314 hyd 1345.
| Dafydd ap Bleddyn | |
|---|---|
| Ganwyd | 13 g  |
| Bu farw | 1346 |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | offeiriad Catholig, esgob Catholig |
| Swydd | Esgob Llanelwy, esgob esgobaethol |
Daeth Dafydd yn ganon Llanelwy ac yn 1314 olynodd Llywelyn ab Ynyr fel Esgob Llanelwy.[1]
Roedd Dafydd yn noddwr hael i'r beirdd ac ymddiddorai mewn hanes hefyd. Yn ei gyfnod ef y lluniwyd Llyfr Coch Asaph, llyfr sy'n croniclo hanes tybiedig yr esgobaeth o'i sefydlu, yn ôl traddodiad, gan Sant Cyndeyrn yn y 6g hyd gyfnod Dafydd ei hun. Mae'r llawysgrif wreiddiol ar goll heddiw ond cedwir pedwar copi anghyflawn a wnaed gan Robert Vaughan ac eraill.[2]
Cedwir awdl i Ddafydd ap Bleddyn gan Iolo Goch. Dyma'r gerdd gynharaf gan y bardd ar glawr, efallai. Ynddo mae Iolo yn cymharu Dafydd â noddwyr enwog y traddodiad Cymreig, yn cynnwys Rhydderch Hael a Mynyddog Eiddin. Yna mae'n clodfori'r esgob am ei ddysg a'i nawdd gan ei gymharu â'r Pab Grigor I ('Geirioel'). Dyma enghraifft:
- Da fu heb gelu Coel Godebawg,
- Da Eirioel enau, eiriau oriawg,
- Ac ys gwell gâr pell, gŵr pwyllawg — balchryw,
- Ni bu ei gyfryw, llyw galluawg;
- Os rhaid mynegi pwy rhi yrhawg,
- Dafydd ap Bleddyn yw'r dyn doniawg.[3]
Bu farw Dafydd ar ddiwedd y 1340au neu'n fuan yn y 1350au ar ôl gwasanaethu fel esgob tan 1345. Cafodd ei olynu gan Ieuan Trefor I.
