Parthau Perygl Nitradau (NVZ)
Dynodiad cadwraethol o Asiantaeth Amgylcheddol yw parth perygl nitradau (Saesneg: nitrate vulnerable zone) (neu NVZs yn fyr) ar gyfer darnau o dir sy'n draenio i ddyfroedd llygredig gan nitrad, neu ddyfrffyrdd a allai gael eu llygru gan nitradau oherwydd effaith amgylcheddol ac iechyd. Gellir dynodi parth sy'n agored i niwed nitrad fel ymateb i gynnydd mewn trwytholchi nitrad neu ddefnydd cynyddol o wrteithwyr nitrad. Roedd yn bwnc trafod mawr yn ystod etholiad Senedd Cymru 2021 ac wedi'r etholiad ar ôl i Lywodraeth Cymru gyflwyno rheoliadau NVZ Gymru gyfan.
Llygredd nitrad
golyguFfynonellau llygredd nitrad
golyguUn o brif achosion llygredd nitrad yw defnyddio gwrteithwyr nitrogen a rhoi tail ar gaeau amaethyddol, sy'n ysgogi cynyrchu cnydau ond hefyd yn cyfrannu at lygredd
maethol oherwydd trwytholchiad nitrad o'r pridd yn ystod digwyddiadau dyodiad trwm.[1]
Effeithiau amgylcheddol
golyguGall dŵr sy'n cynnwys nitrad arwain at ewtroffigedd o ddyfrffyrdd, gan arwain at dwf algaidd a lleihad yn ocsigen.
Effeithiau ar iechyd
golyguGall lefelau uchel o nitrad mewn dŵr yfed a ddefnyddir i baratoi fformiwla fabanod effeithio'n negyddol ar iechyd babanod.[2] Gyda defnydd parhaus o ddŵr llygredig, gall babanod ddatblygu Syndrom Babi Glas, gall fod yn angheuol.
Rheoliadau
golyguDynodir Parthau Perygl Nitradau pan fydd crynodiad nitrad mewn ardal benodol cyrraedd 50 RHIF 3 - mg / L neu'n uwch. Mae'r rheoliadau'n cynnwys:
- Lleihau faint o wrtaith a roddir;
- Gwahardd rhoi gwrtaith yn ystod y gaeaf pan fo dŵr yn rhedeg o'r caeau ar ei fwyaf a pryd mae planhigion yn ei dderbyn ar y leiaf;
- Newid yr amseroedd pan fydd gwastraff anifeiliaid yn cael ei roi ar y tir a dal y gwastraff mewn tanciau nes ei roi.
Mae'r cyfyngiadau o fewn y canllawiau Arfer Amaethyddol Da yr Undeb Ewropeaidd, sy'n golygu bod disgwyl i ffermwyr gadw at y rheoliadau penodol heb dderbyn unrhyw gymorthdaliadau.[3] Gall y llywodraeth ddirwyo ffermwyr nad ydyn nhw'n cadw at y cyfyngiadau hyn.
Beirniadau o chynlluniau parth perygl nitradau
golyguMae undebau ffermwyr yn dweud bod parthau perygl nitradau yn gwneud gwaith ffermwyr yn anoddach ac yn arwain arnynt i wario swm mawr iawn o arian gan fod rhaid storio slyri yn ystod y gaeaf, gall hyn arwain at ffermwyr adael y diwydiant.[4][5] Rhai o'r feirniadaeth arall o reoliadau o'r fath yw:
- anodd iawn ffermio wrth y calendr;
- pawb yn gollwng slyri ar y diwrnod cyntaf ar ôl i'r cyfyngiadau godi;
- technoleg arall ar gael (e.e. defnyddio ap i weld a ydi'n ddiogel i wasgaru slyri neu wrtaith) sy'n yn ffordd well i ddelio gyda'r broblem;
- yn well i dargedu'r troseddwyr gyda dirywion na chosbi'r rheini sy'n amgylcheddol cywir.
Lleoliadau
golygu
Cyflwynwyd Parthau Perygl Nitradau gan lywodraeth y Deyrnas Unedig yn gyntaf mewn ymateb i fandad yr Undeb Ewropeaidd bod yn rhaid i bob gwlad ar wahân i'r UE leihau'r nitrad mewn dŵr yfed i uchafswm o 50 RHIF 3 - mg / L i amddiffyn iechyd y cyhoedd ac iechyd yr amgylchedd.[6]
Y Deyrnas Unedig
golyguFe wnaeth y lywodraeth nodi Parthau Perygl Nitradau fel parthau arwahanol mewn rhanbarthau amaethyddol penodol. Roedd o leiaf 70 o Barthau Perygl Nitradau yn Loeger a sawl un yng Nghymru, oedd yn gorchuddio 600,000 hectar o ddŵr wyneb a dŵr daear.[1]
Cymru
golyguCyflwynodd Llywodraeth Cymru NVZ Cymru gyfan yn 2021, yn flaenorol, dynodwyd 2.4% o dir Cymru yn NVZ. Fe wnaeth Cyfoeth Naturiol Cymru awgrymu cynydddu canran o dir Cymru sy'n NVZ i 8%.[4] Croesawodd grwpiau amgylcheddol a physgota'r rheolau newydd. Bydd yn cael ei gyflwyno, hyd nes y bydd y Senedd yn ei adolygu, dros y tair blynedd nesaf. Daeth yr adolygiad ar ôl ymateb wleidyddol gref yn erbyn gan yr wrthbleidiau a ffermwyr.[7][8]
Gogledd Ewrop
golyguMae Gwlad Belg, yr Almaen, yr Iseldiroedd, a Denmarc wedi sefydlu eu cenhedloedd cyfan fel parthau bregus nitrad. Mae'r gwledydd hyn yn defnyddio dull ehangach o ddynodi parthau bregus nitrad ledled y wlad oherwydd ansawdd y dŵr daear yn ogystal ag ewtroffeiddio morol.[1]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 1.2 Osborn, Suzie; Cook, Hadrian F. (1997-03-01). "Nitrate Vulnerable Zones and Nitrate Sensitive Areas: A Policy and Technical Analysis of Groundwater Source Protection in England and Wales". Journal of Environmental Planning and Management 40 (2): 217–234. doi:10.1080/09640569712191. ISSN 0964-0568. https://doi.org/10.1080/09640569712191.
- ↑ "Blue babies and nitrate-contaminated well water". Environmental Health Perspectives 108 (7): 675–8. 2000. doi:10.1289/ehp.00108675. PMC 1638204. PMID 10903623. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1638204.
- ↑ "Encouraging low-input farming in the EU". Undeb Ewropeaidd.
- ↑ 4.0 4.1 "Beirniadau penderfyniad y Llywodraeth - Parthau Perygl Nitradau (NVZ)". Facebook. Cyrchwyd 2021-06-11.
- ↑ "Cynnig i ddiddymu rheoliadau llygredd amaethyddol yn methu". BBC Cymru Fyw. 2021-03-03. Cyrchwyd 2021-06-11.
- ↑ Osborn, Suzie; Cook, Hadrian F. (1997-03-01). "Nitrate Vulnerable Zones and Nitrate Sensitive Areas: A Policy and Technical Analysis of Groundwater Source Protection in England and Wales". Journal of Environmental Planning and Management 40 (2): 217–234. doi:10.1080/09640569712191. ISSN 0964-0568. https://doi.org/10.1080/09640569712191.
- ↑ "Rheoliadau newydd i fynd i'r afael â llygredd amaethyddol". BBC Cymru Fyw. 2021-01-27. Cyrchwyd 2021-06-11.
- ↑ "Pleidleisio i adolygu rheolau llygredd fferm". BBC Cymru Fyw. 2021-06-09. Cyrchwyd 2021-06-11.