Portillo Cáceres yn erbyn Paragwâi
Roedd Portillo Cáceres yn erbyn Paragwâi (Cyfathrebu Rhif 2751/2016) yn achos llys a benderfynwyd gan Bwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig yn 2019.
| Enghraifft o'r canlynol | achos gyfreithiol  |
|---|---|
| Dyddiad cyhoeddi | 9 Awst 2019 |
| Gwladwriaeth | Paragwâi |
Dechreuwyd yr achos gan grŵp o ffermwyr ym Mharagwâi a oedd yn byw drws nesaf i blanhigfeydd ffa soia a oedd wedi bod yn defnyddio agro-gemegau anghyfreithlon. Roedd llygredd o arferion esgeulus wedi arwain at effeithiau negyddol ar iechyd y gweithwr a phobl yr ardal, gan gynnwys marwolaeth un ffermwr, Rubén Portillo Cáceres, a gwenwyno 22 arall yn ogystal ag effeithiau negyddol ar fywoliaeth teuluoedd yr ardal. Er gwaethaf i ymchwil gan swyddogion lleol a gwladwriaethol ddod o hyd i dystiolaeth o ddrwgweithredu, ni weithredodd y wladwriaeth fesurau diogelu'r amgylchedd ac roedd llawer iawn o gemegau gwenwynig yn parhau i gael eu rhyddhau ger cartrefi'r dioddefwyr.
Mewn penderfyniad ar 9 Awst 2019, dyfarnodd y pwyllgor o blaid y ffermwyr, gan ganfod bod eu hawliau i fywyd, preifatrwydd, bywyd teuluol, a phreswylio yn cael eu torri, ac nad oedd Llywodraeth Paragwâi'n mynnu'n ddigonol y dylai'r gweithfeydd gydymffurfio â rheoliadau amgylcheddol na gwneud yn iawn am y difrod a achoswyd.
Mae Portillo Cáceres yn erbyn Paragwâi yn achos llys o bwys ym maes rheoleiddio gwenwyndra rhyngwladol. Roedd yn garreg filltir bwysig, a'r tro cyntaf i Bwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig gydnabod y gall gwladwriaeth dorri ei rhwymedigaethau o dan y Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Sifil a Gwleidyddol trwy fethu â gweithredu mewn achosion o niwed amgylcheddol. Paragwâi oedd y wlad gyntaf yn y byd i gael ei chondemnio gan y Pwyllgor Hawliau Dynol am farwolaeth person o wenwyn plaladdwyr.
Cefndir golygu
Mae 94% o dir âr ym Mharagwâi wedi'i neilltuo ar gyfer cynhyrchu nwyddau amaethyddol fel ffa soia, corn a chotwm. Paragwâi yw'r seithfed cynhyrchydd mwyaf yn y byd o ffa soia trawsenynnol, cnwd sy'n cael ei fygdarthu'n aml â phlaladdwyr fel bifenthrin, clorpyrifos, paraquat ac atrazine. Rhwng 2011 a 2013, cynyddodd mewnforio plaladdwyr i Paragwâi bron bedair gwaith, o 8.8 i 32.4 miliwn litr.[1]
Digwyddiad o wenwyno plaladdwyr golygu
Roedd Rubén Portillo Cáceres, ffermwr 26 oed o bentref Colonia Yerutí yn Adran Canindeyú yn nwyrain Paragwâi, yn byw gyda'i deulu ar eiddo ger caeau ffa soia trawsenynnol Condor Agricola a Hermanos Galhera.[2][3] Yn ystod y tymor mwgdarthu ffa soia yn gynnar yn 2011, aeth Rubén yn sâl, gan brofi cur pen, chwydu a dolur rhydd. Tridiau'n ddiweddarach, ar 6 Ionawr 2011, bu farw tra ar ei ffordd i'r ysbyty yn Curuguata.[1] Roedd ei farwolaeth yn bendamt o ganlyniad i lefelau gwenwynig o blaladdwyr yn ei system. Aeth 22 o drigolion eraill y pentref yn sâl hefyd, gan gynnwys mab dwy oed Portillo Cáceres, a derbyniwyd pob un ohonynt i'r ysbyty.[3]
Ymchwiliad golygu
Yn dilyn marwolaeth Rubén a'r digwyddiad gwenwyno torfol, casglodd cyfarwyddwr Ysbyty Curuguaty Angie Duarte samplau gwaed ac wrin gan y dioddefwyr a chysylltodd â Swyddfa'r Erlynydd, y Gwasanaeth Cenedlaethol ar gyfer Ansawdd ac Iechyd Planhigion a Hadau, a'r Weinyddiaeth Amgylchedd.[2] Dechreuodd swyddfa Swyddfa'r Erlynydd ymchwiliad a chyrhaeddodd arolygwyr y llywodraeth ar 13 Ionawr. Fe wnaethant ddogfennu sawl achos o dorri deddfau amgylcheddol, gan ganfod nad oedd y parthau clustogi gofynnol ddim yn ei le, er mwyn gwahanu'r gwaith ffa soia eang oddi wrth y cartre'r teulu. Roedd ffa soia hefyd wedi'u plannu hyd at ymyl llwybrau cyhoeddus ac nid oedd unrhyw stribedi amddiffynnol o lystyfiant i amddiffyn y trigolion rhag plaladdwyr.
Cynhaliodd yr arolygwyr brofion am gemegau a chanfuwyd tystiolaeth o bryfladdwyr amaethyddol gwaharddedig yn nŵr ffynnon y teulu Portillo Cáceres, gan gynnwys aldrin, lindane, ac endosulfan.[3] Roedd crynodiad o lindane, cemegyn sy'n gysylltiedig ag ymddangosiad lymffoma nad yw'n lymffoma Hodgkin, deirgwaith yr uchafswm ar gyfer bodau dynol gan Sefydliad Iechyd y Byd.[2]
Hanes cyfreithiol golygu
Dosbarth Curuguaty golygu
Ar 14 Ionawr 2011, fe wnaeth teulu Portillo Cáceres a theuluoedd ffermio eraill ffeilio amparo, sy'n gam cyfreithiol gyda'r nod o amddiffyn hawliau cyfansoddiadol.[1] Tra gofynnodd yr erlynydd Miguel Ángel Rojas dro ar ôl tro am awtopsi ar gyfer Portillo Cáceres a chofnodion meddygol y dioddefwyr, ni dderbyniodd hwy. Ni chynhwyswyd ychwaith y tystiolaeth bod agrocemegion dŵr yn y ffynnon. Tra bod saith o ddinasyddion Brasil wedi'u cyhuddo yn yr achos, nid oedd yr un ohonynt yn rheolwyr na pherchnogion ffermydd Condor Agricola na Hermanos Galhera.[2]
Er gwaethaf penderfyniad y llys, parhaodd y busnesau ffa soia i ddefnyddio llawer iawn o blaladdwyr heb fesurau na thrwyddedau i ddiogelu'r amgylchedd.[4] Cafodd hawliadau gan deulu Portillo Cáceres eu hanwybyddu gan dalaith Paragwâi am dair blynedd. Yna cyflwynodd chwaer Rubén, Norma, ynghyd â dioddefwyr eraill ddeiseb i Bwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig.[5]
Pwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig golygu
Rhoddodd y Pwyllgor Hawliau Dynol (yr HRC) sylw i dderbynioldeb yr achos cyn ystyried ei rinweddau. Dadleuodd Paragwâi nad oedd yr achwynwyr wedi dihysbyddu rhwymedïau domestig ac nad oedd gan HRC awdurdodaeth yn yr achos gan nad yw'r Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Sifil a Gwleidyddol yn cydnabod yr hawl i amgylchedd iach. Canfu’r HRC fod y gŵyn yn dderbyniol, gan nodi’r diffyg cynnydd yn yr achos dros wyth mlynedd a nodi bod yr hawliad yn ymwneud â’r hawliau i fywyd, bywyd preifat a theuluol, a hawliau cartref.[6]
Cyhoeddodd y Pwyllgor Hawliau Dynol benderfyniad ar 9 Awst 2019,[4] a mynegwyd bod ymateb llywodraeth Paragwâi i fwgdarthu anghyfreithlon yn annigonol a'i fod wedi torri hawliau dynol y dioddefwyr. Canfu'r penderfyniad fod y llywodraeth wedi torri'n benodol: yr hawl i fywyd, yr hawl i fywyd teuluol, a'r hawl i gadw rhag niwed. Dywedodd ymhellach: “mwy nag wyth mlynedd ar ôl y digwyddiadau a adroddwyd, nid yw’r ymchwiliadau wedi gwneud unrhyw gynnydd” a phwysleisiodd fethiant Paragwâi i gynnal awtopsi ar gorff Ruben er gwaethaf ceisiadau i wneud hynny ar bedwar achlysur gwahanol. Nododd y penderfyniad hefyd nad oedd llywodraeth Paragwâi wedi cyhoeddi canlyniadau profion wrin a gwaed a gynhaliwyd ar y dioddefwyr.[3]
Condemniwyd penderfyniad y llywodraeth am ei methiant i gosbi’r corfforaethau dan sylw a gorchmynnodd y wladwriaeth i “gynnal ymchwiliad effeithiol a thrylwyr i fwgdarthu ag agro-gemegolion” ac i “osod cosbau troseddol a gweinyddol ar yr holl bartïon euog.”[3] Yn benodol, cydnabu'r pwyllgor y gall methiant gwladwriaeth i gymryd camau yn erbyn niwed amgylcheddol "dorri ei rwymedigaethau i amddiffyn yr hawliau i fywyd ac i fywyd preifat a theuluol o dan Erthyglau 6 a 17 o'r Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Sifil a Gwleidyddol ".[4] Paragwâi oedd y wlad gyntaf yn y byd i gael ei chondemnio gan Bwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig am farwolaeth person o wenwyn plaladdwyr.[1] Roedd y penderfyniad yn nodi’r tro cyntaf i Bwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig gydnabod cysylltiad rhwng diogelu’r amgylchedd a’r hawl i fywyd. Roedd y penderfyniad yn dibynnu ar Sylw Cyffredinol Rhif 36 ar yr hawl i fywyd, sy'n cynnwys iaith ar y berthynas rhwng yr amgylchedd a hawliau dynol. [4]
Canlyniad yr achos golygu
Er i Paraguay gael ei sancsiynu gan y Cenhedloedd Unedig yn yr achos, ffurfioldeb ydoedd yn y pen draw.[1] O 2022 ymlaen, ni roddwyd cosb am farwolaeth Rubén ac roedd ffermio ffa soia diwydiannol yn parhau hyd at ffin y fferm deuluol am flynyddoedd wedyn. Mae'r cwmniau Condor Agricola a Hermanos Galhera yn parhau â gweithrediadau amaethyddol yn ardal Yerutí.[3]
Barn arall y Pwyllgor Hawliau Dynol yn 2021, yn achos Benito Oliveira Pereira et al. v. Paraguay oedd fod defnydd helaeth o blaladdwyr gan gwmnïau amaethyddol wedi torri hawliau cymuned frodorol Campo Agua'ẽ pobl Ava Guaraní i'w tiroedd a'u preswylfa. Roedd achos Pereira yn arwyddluniol oherwydd bod y syniad o "domisil" wedi'i gymhwyso i gymuned frodorol o ran ei pherthynas â'i thir a'i thiriogaeth.[5]
Gweler hefyd golygu
- Teitiota v Prif Weithredwr y Weinyddiaeth Busnes, Arloesedd a Chyflogaeth
- Datganiad y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Gwerinwyr
Cyfeiriadau golygu
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Sández, Fernanda (20 October 2021). "América toxina: agronegocio, infancias y violencias". La tinta (yn Sbaeneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Tachwedd 2022. Cyrchwyd 24 Ebrill 2023.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Manzoni, Maximiliano; Acuña, Jazmín (28 Tachwedd 2019). "¿Quién le mató a mi papá?". El Surtidor (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Ebrill 2023. Cyrchwyd 24 Ebrill 2023.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Wadley, Jago; Hill, Toby (7 December 2022). "Toxic Takeaways". Global Witness (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Ebrill 2023. Cyrchwyd 24 Ebrill 2023.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Le Moli, Ginevra (July 2020). "The Human Rights Committee, Environmental Protection and the Right to Life". International and Comparative Law Quarterly 69 (3): 735–752. doi:10.1017/S0020589320000123. https://www.researchgate.net/publication/342662110.Le Moli, Ginevra (July 2020). "The Human Rights Committee, Environmental Protection and the Right to Life". International and Comparative Law Quarterly. 69 (3): 735–752. doi:10.1017/S0020589320000123. S2CID 225528974.
- ↑ 5.0 5.1 Kuipers, Stijn (29 Tachwedd 2022). "Agrotóxicos, comunidades rurales y derechos humanos en el Paraguay" (yn Sbaeneg). Agenda Estado de Derecho. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 February 2023. Cyrchwyd 24 Ebrill 2023.
- ↑ "UN Human Rights Committee Recognizes Environmental Harm as Rights Violation". International Justice Resource Center. 22 August 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 October 2022. Cyrchwyd 24 Ebrill 2023.