Rheilffordd Gotthard

rheilffordd sy'n rhedeg ar draws yr Alpau sy'n rhedeg drwy'r Swistir
(Ailgyfeiriad o Rheilffordd Gottard)

Rheilffordd Gotthard (Almaeneg: Gotthardbahn; Eidaleg: Ferrovia del Gottardo) yw'r lein reilffordd draws-Alpaidd y Swistir o ogledd y Swistir i ganton Ticino. Mae'r llinell yn rhan bwysig o gyswllt rheilffordd rhyngwladol mawr rhwng gogledd a de Ewrop, yn enwedig ar goridor Rotterdam-Basel-Genoa. Lled ei drac yw 1,435 milimetr (Lled rhyngwladol) ac mae wedi'i drydaneiddio â system AC 15 kV sy'n cael ei bweru gan weiren drydan uwchben y cerbydau.[1]

Rheilffordd Gotthard
Enghraifft o'r canlynolllinell rheilffordd Edit this on Wikidata
PerchennogTwneli Rheilffordd y Swistir, Gotthardbahn Edit this on Wikidata
Lled y cledrau1435 mm Edit this on Wikidata
GweithredwrTwneli Rheilffordd y Swistir Edit this on Wikidata
GwladwriaethY Swistir Edit this on Wikidata
RhanbarthLucerne, Schwyz, Uri, Ticino, Zug Edit this on Wikidata
Hyd206.1 cilometr Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Nodweddion

golygu
 
Trên ar Reilffordd Gotthard

Mae'r rheilffordd yn cynnwys prif reilffordd 206 cilomedr o hyd o Immensee i Chiasso, ynghyd â changhennau, o Immensee i Lucerne a Rotkreuz, o Arth-Goldau i Zug, ac o Bellinzona i Locarno a Luino. Mae'r brif reilffordd, yr ail reilffordd uchaf yn y Swistir, yn treiddio'r Alpau trwy Dwnnel Rheilffordd Gotthard 1,151 metr uwch lefel y môr. Yna mae'r llinell yn disgyn i Bellinzona, 241 metr uwch lefel y môr, cyn codi eto i borthladd Monte Ceneri, ar y ffordd i Lugano a Chiasso. Mae gwahaniaethau uchder eithafol yn gofyn am ddefnyddio dulliau ramp hir ar bob ochr, ynghyd â troellau lluosog.[2]

Dechreuwyd adeiladu'r llinell ym 1872, gyda rhai rhannau o'r iseldir yn agor ym 1874. Agorwyd y llinell gyfan ym 1882, ar ôl cwblhau Twnnel Gotthard.[3] Ariannwyd a gweithredwyd i ddechrau gan gwmni Rheilffordd breifat o'r enw Cwmni Rheilffordd St. Gotthard, ymgorfforwyd y llinell yn Rheilffyrdd Ffederal y Swistir ym 1909[3] a'i thrydaneiddio ym 1922.

Mae mynediad i'r twnnel presennol yn parhau i gyfyngu ar gyflymder a chynhwysedd ar y llwybr rhyngwladol pwysig hwn, ac ym 1992 penderfynwyd adeiladu llwybr lefel is newydd ar echel Gotthard fel rhan o'r prosiect NRLA.[4] Mae'r llwybr hwn yn cynnwys adeiladu'r Twnnel Sylfaen Gotthard newydd a Thwnnel Sylfaen Ceneri. Cwblhawyd ac integreiddiwyd twnnel sylfaen Gotthard â'r llwybr presennol yn 2016,[5] tra cafodd twnnel sylfaen Ceneri ei urddo yn 2020.

Erbyn blynyddoedd cynnar yr 1870au, roedd gan ogledd y Swistir rwydwaith sylweddol o reilffyrdd, gyda chysylltiadau â rheilffyrdd cyfagos yr Almaen a Ffrainc. I'r gorllewin, roedd llinell wedi cyrraedd Brig, yn nyffryn uchaf yr Afon Rhône, o Lausanne. Yn y canol i'r gogledd, roedd llinellau'n cysylltu Olten, Lucerne, Zug a Zürich. Fodd bynnag, nid oedd unrhyw linell wedi cyrraedd trwy'r Alpau i dde'r Swistir na'r ffin â'r Eidal, a bu'n rhaid i'r holl draffig rheilffordd o'r gogledd i'r de basio naill ai i'r gorllewin neu'r dwyrain o'r Swistir, trwy reilffyrdd Mont-Cenis, Semmering neu Brenner.[6]

Trafodwyd llwybr gogledd-de trwy'r Swistir mor bell yn ôl â 1848, ac roedd cynhadledd ryngwladol yn Bern ym 1869 wedi penderfynu mai'r llwybr gorau fyddai trwy ddyffrynnoedd afonydd Reuss a Ticino, wedi'i gysylltu gan dwnnel o dan Fwlch Gotthard. Roedd y llwybr a ddewiswyd yn un hynafol, a oedd wedi cael ei ddefnyddio gan bererinion a masnachwyr ers y 13g o leiaf.[6][7]

Gwnaed cytundebau ar gyfer adeiladu'r llinell gyda Theyrnas yr Eidal, ym 1869, ac Ymerodraeth yr Almaen, ym 1871. Ymgorfforwyd Cwmni Rheilffordd Gotthard yn Lucerne ym 1871. Yn y pen draw, cyfrannodd llywodraeth yr Eidal £2.25 miliwn, gyda Y Swistir a'r Almaen yn cyfrannu £1.25 miliwn yr un.[6]

Dolenni

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. Allen, Cecil (1958). Switzerland's Amazing Railways (yn English). Nelson.CS1 maint: unrecognized language (link)
  2. "The Great St. Gothard". Railway Wonders of the World (yn English). Cyrchwyd 17 Mawrth 2021.CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. 3.0 3.1 Bärtschi, Hans-Peter (9 de enero de 2007). "Ferrovia del Gottardo". Diccionario Histórico de Suiza (yn italian). Academia Suiza de Ciencias Humanas y Sociales. Check date values in: |date= (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  4. "copi archif" (yn English). AlpTransit. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-01-02. Cyrchwyd 2021-12-23.CS1 maint: unrecognized language (link)
  5. "Gotthard Base Tunnel". Railway Technology (yn English). Verdict Media. Cyrchwyd 17 Mawrth 2021.CS1 maint: unrecognized language (link)
  6. 6.0 6.1 6.2 Allen, Cecil J. (1958). Switzerland's Amazing Railways. London: Thomas Nelson & Sons. tt. 4–6.
  7. Allen, Cecil J. (1958). Switzerland's Amazing Railways. London: Thomas Nelson & Sons. t. 31.