Serif

Serif
Math	letterform component
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae serif (hefyd, mewn orgraff Gymraeg ond llai cyffredin, seriff^[1]) yn strôc addurniadol sy'n ffurfio diwedd siafftiau cymeriadau rhai ffurfdeipiau, megis Eifftaidd, Rhufeinig hynafol a Rhufeinig modern.^[2] Ystyrir ei fod yn helpu darllenadwyedd llythyrau. Mae'n absennol mewn ffurfdeipiau a elwir yn sans-serif (o'r Ffrangeg sans : "sans") hefyd yn cael ei ddefnyddio.^[3] Mae'r diwydiant argraffu yn cyfeirio at deipiau heb eu gorffen fel grotesg (yn Almaeneg: Grotesk) neu gothig.^[4] Nid oes gan orffeniadau enw arbennig ac fe'u gelwir yn syml gorffeniadau , er bod y term Rhufeinig (Rhufeinig yn Saesneg ) hefyd yn cael ei ddefnyddio.

Tarddiad ac etymoleg

Yn y sgript Rufeinig o'r cyfnod clasurol roedd ffurfdeip serif eisoes, y prif llythrennau anferth. Mae’r esboniad a roddwyd gan Edward Catich am ymddangosiad seriff yn ei waith ym 1968 The Origin of the Serif yn cael ei dderbyn yn eang, er nad yn unfrydol. Tybir yn y broses ysgythru carreg y byddai'r llythrennau'n cael eu marcio'n gyntaf cyn cael eu hysgythru â chŷn, gan wneud y marciau bach hyn i nodi diwedd y llinell. Mae damcaniaeth amgen yn cynnig bod y grasusau wedi'u hymgorffori yn y llythrennau i nodi diwedd y llinellau pan gawsant eu naddu'n garreg.^[5]^[6]

Nid yw tarddiad y gair Saesneg serif yn glir, ond beth bynnag mae'n derm gweddol ddiweddar. Ceir y dyfyniad hynaf y gwyddys amdano o 1830 yn yr Oxford English Dictionary lle ceir y term serif ac yn 1841 sans serif. Ar y llaw arall, mae Trydydd Geiriadur Rhyngwladol Newydd Webster yn olrhain y gair yn ôl i'r gair Hen Iseldireg schreef, a oedd yn golygu 'ysgrifennu'. Mae'n wir mai schrijven yw ysgrifennu yn Iseldireg heddiw, term â'r un gwreiddyn â'r geiriau 'schreiben' yn Almaeneg, 'scribere' yn Lladin,ac 'ysgrifennu' yn y Gymraeg.

Mewn teipograffeg Japaneaidd gelwir yr hyn sy'n cyfateb i serif mewn kanji a kana yn uroko (wyddor bysgod), a gelwir yr hyn sy'n cyfateb i ffontiau serif yn minchō.

Defnydd

	Teip sans serif
	Teip gyda serif
	Y Serifs mewn coch

Mewn gweisg argraffu traddodiadol, mae wyneb-deipiau serif wedi'u bwriadu ar gyfer cyhoeddiadau sy'n cynnwys llawer iawn o wybodaeth, gan y credir yn gyffredin eu bod yn fwy cyfforddus i'w darllen na wynebau teip sans-serif at y diben hwn. Defnyddir wyneb-deipiau ffon ar gyfer dyfyniadau bach o destun ac ar gyfer yr adegau hynny pan fo angen ymddangosiad mwy anffurfiol nag ymddangosiad difrifol ffurfdeipiau danheddog. Mae mathau o ffon wedi dechrau disodli mathau o gapiau mewn penawdau ar gyfer golwg 'lanach'.

Wynebau teip gyda gorffeniad - llythyrau Rhufeinig ac Aifft (serif slab), yn ôl Dosbarthiad Francis Thibaudeau - yw'r opsiwn a ddewiswyd fwyaf ar gyfer testunau printiedig o hyd penodol mewn llyfrau, papurau newydd a chylchgronau. Mae ffurfdeipiau sans-serif yn dod yn fwy poblogaidd ar gyfer y defnyddiau hyn yn Ewrop nag yng Ngogledd America, ond maent yn dal yn llai cyffredin na ffurfdeipiau seriff.

Er bod ffurfdeipiau seriff yn fwy darllenadwy mewn cyfryngau print, profwyd bod wynebau teip sans-serif yn fwy darllenadwy ar sgriniau digidol, o ganlyniad, mae'r rhan fwyaf o dudalennau gwe yn defnyddio math sans-serif. Mae arbrofion diweddar wedi dangos bod amseroedd darllen ar eiriau a gyflwynir yn unigol ychydig yn gyflymach pan gaiff geiriau eu hysgrifennu mewn ffurfdeip sans serif nag mewn ffurfdeip serif.^[7]

Oriel

Gwahanol fathau o ffont serif

Mae'r math Garamond yn enghraifft o orffeniad hen ffasiwn
Mae teip Rhufeinig y Times New yn enghraifft o serif ``trosiannol
Mae math Rockwell yn enghraifft o serif slab
Mae'r math Bodoni yn enghraifft o serif "modern"
Cardyn gyda'r wyddor Gymraeg o'r 19g mewn teipysgrif seriff
Poster rectiwito o'r Rhyfel Byd Cyntaf yn arddel amrywiaethau o ffonia serif a sans-serif, 1915
Clawr llyfr storiau tramor, 1975 mewn teipysgrif serif
Mae logo'r Wicipedia Cymraeg mewn serif