Tabwrdd
Mae'r tabwrdd yn offeryn cerddorol syml a chynnar. Defnyddir y gair i gyfeirio at ddrwm bychan (heb glychau) a elwir yn tabor yn Ffrangeg. Mae sawl gwahanol amrywiad ar draws Ewrop i'r offeryn a elwir yn "tabor".
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | math o offeryn cerdd  |
|---|---|
| Math | drwm tannau, offeryn taro |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Weithiau, gall tabwrdd gael ei ddefnyddio fel gair arall am tambwrîn yn y Gymraeg ond mae hyn yn gamarweiniol.
Yn aml cenir y tabwrdd gan ganwr mewn grŵp neu fand werin,[1] band gorymdeithio neu i roi naws gerddorol o'r Oesoedd Canol.[2] Defnyddiwyd yr offeryn gan y Cymry yn yr Oesoedd Canol.[3]
Gellid hyd yn oed defnyddio'r gair "tabwrdd" fel ymgais hunanymwybodol i roi enw Cymraeg neu ail-ddyfeisiad o draddodiad cerddorol Gymreig ar ddrwm syml.[4]
Gwneithuriad golygu
Dim ond un cwmni yng Nghymru (a'r byd) sy'n cynhyrchu'r tabwrdd Cymreig sef Marcus Music[5] sydd wedi eu lleoli yn mhlâs Tŷ Tredegar ger ʽCasnewydd. Gwneir y tabyrddau gan Marcus Butler, David Cox a dau grefftwr arall sy'n cadw'r traddodiad yn fyw wrth gynhyrchu'r tabyrddau.[3]
Gwneir y tabwrdd drwy greu cragen o goed bedwen gyda ffram crwn (fel rhod olwyn) o bren onnen gwydn. Mae'r tabwrdd Gymreig yn ddrwm deuwyneb ("double-skinned" yn Saesneg) sef bod croen dros wyneb naill ochr y tabwrdd. Defnyddir croen gafr ar gyfer hyn. Wedi'r broses o lapio, sef rhoi'r croen yn dynn ac yn sicr ar draws y wyneb defnyddir rhâff cywarch i glymu a cadw'r drwm yn wydn. Po fwyaf y drwm yna dyfnaf y traw.
Arddull canu'r tambwrîn golygu
Cenir y tabwrdd drwy ddefnyddio ffon ag iddi ben neu ordd ar ei blaen. Gellir ei chwarae i gyd-fynd ag alawon gwerin mewn sesiwn werin, cyngerdd neu orymdaith. Ymysg chwaraewyr y tabwrdd mae Mick Tems o Dr Price's Fire Band.[6]
Etymoleg golygu
Benthyciad o'r Saesneg Canol, "tabour", neu’n uniongyrchol o’r Hen Ffrangeg yw "tabwrdd" gyda'r -dd ar diwedd y gair o dan ddylanwad y gair "bwrdd".[7] gan roi'r lluosog "tabyrddau". Mae'n golygu 'drwm bychan' ond gall hefyd weithiau olygu tambwrîn.
Y gair Saesneg yw Tabor neu tabret a ddefnyddir i gyfeirio at ddrwm ochr (snare drum) Gymreig cynnar a chwaraeir ag un llaw.[1] Mae'r gair "tabor" fel y gellid disgwyl yn fersiwn Saesneg o'r gair Lladin am "ddrwm".[8]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ http://www.folkwales.org.uk/calnig.htmɭ[dolen marw]
- ↑ https://www.nationaltrust.org.uk/tredegar-house/lists/our-local-traders
- ↑ 3.0 3.1 https://www.youtube.com/watch?v=nX-pwg3cS1A
- ↑ http://www.voicesfromthenations.org/2018/tabwrdd-drum/
- ↑ http://www.marcusmusic.co.uk
- ↑ http://www.folkwales.org.uk/dprice.html
- ↑ tabwrdd. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 11 Awst 2022.
- ↑ Harms Historical Percussion's Tabor page.