Wicipedia

Tegwch rhwng cenedlaethau

Tegwch rhwng cenedlaethau, mewn cyd-destunau economaidd, seicolegol a chymdeithasegol, yw’r syniad o degwch neu gyfiawnder rhwng sawl cenhedlaeth. Gellir cymhwyso'r cysyniad i degwch mewn dynameg rhwng plant, ieuenctid, oedolion a phobl hŷn . Gellir ei gymhwyso hefyd i degwch rhwng cenedlaethau sy'n byw ar hyn o bryd a chenedlaethau'r dyfodol.[1]

Tegwch rhwng cenedlaethau
Taid a'i wyres
Enghraifft o'r canlynolcysyniad athronyddol Edit this on Wikidata
Mathecwity cymdeithasol Edit this on Wikidata

Mae sgyrsiau am degwch rhwng cenedlaethau yn digwydd ar draws sawl maes. Caiff ei drafod yn aml o fewn economeg gyhoeddus, yn enwedig o ran economeg trawsnewid, polisi cymdeithasol, a llunio cyllidebau'r llywodraethau.[2] Mae llawer yn dyfynnu dyled genedlaethol gynyddol UDA fel enghraifft o annhegwch rhwng cenedlaethau, gan y bydd cenedlaethau’r dyfodol yn ysgwyddo’r canlyniadau. Archwilir tegwch rhwng cenedlaethau hefyd mewn pryderon amgylcheddol,[3] gan gynnwys datblygu cynaliadwy, a newid hinsawdd. Mae’n debygol y bydd y disbyddiad parhaus o adnoddau naturiol sydd wedi digwydd yn y ganrif ddiwethaf yn faich sylweddol ar genedlaethau’r dyfodol.

Trafodir tegwch rhwng cenedlaethau hefyd mewn perthynas â safonau byw, yn benodol ar anghydraddoldebau yn y safonau byw a brofir gan bobl o wahanol oedran a chenedlaethau.[4][5][6] Mae materion tegwch rhwng cenedlaethau hefyd yn codi ym meysydd gofal yr henoed a chyfiawnder cymdeithasol.

Dyled genedlaethol yr Unol Daleithiau golygu

Mae un ddadl am y ddyled genedlaethol yn ymwneud â thegwch rhwng cenedlaethau. Os yw un genhedlaeth yn cael budd rhaglenni’r llywodraeth neu gyflogaeth sy’n cael ei galluogi gan wariant diffyg a dyled ariannol, i ba raddau y mae’r ddyled uwch ddilynol yn gosod risg a chostau ar genedlaethau’r dyfodol?

Defnydd amgylcheddol golygu

 
Mae newid hinsawdd yn enghraifft o annhegwch rhwng cenedlaethau, gweler cyfiawnder hinsawdd

Cyfeirir yn aml at degwch rhwng cenedlaethau mewn cyd-destunau amgylcheddol, gan y bydd y genhedlaeth iau yn wynebu canlyniadau negyddol difrodi'r amgylchedd gan y genhedlaeth hyn. Er enghraifft, amcangyfrifir y bydd plant a anwyd yn 2020 (yn profi 2-7 gwaith cymaint o ddigwyddiadau tywydd eithafol yn ystod eu hoes, yn enwedig tymheredd uchel, o'i gymharu â phobl a aned yn 1960, o dan addewidion polisi hinsawdd cyfredol.[7][8] Ar ben hynny, ar gyfartaledd, chwaraeodd y to hŷn “rôl flaenllaw wrth yrru allyriadau nwyon tŷ gwydr i'r amgylchedd yn yesod y degawd diwethaf ac maent, fel cenhedlaeth, ar y ffordd i ddod y cyfrannwr mwyaf ” oherwydd ffactorau megis trawsnewid demograffig,  a gwariant uchel ar gynnyrch carbon-ddwys fel ynni a ddefnyddir i wresogi ystafelloedd a thrafnidiaeth breifat.[9][10]

Darllen pellach golygu

  • Bishop, R (1978) "Rhywogaethau Mewn Perygl ac Ansicrwydd: Economeg Safon Ofynnol Ddiogel", American Journal of Agricultural Economics, 60 t10-18.
  • Brown-Weiss, E (1989) Mewn Tegwch i Genedlaethau'r Dyfodol: Cyfraith Ryngwladol, Gwladgarwch Cyffredin a Chyfiawnder Rhwng Cenedlaethau. Dobbs Ferry, NY: Transitional Publishers, Inc., ar gyfer Prifysgol y Cenhedloedd Unedig, Tokyo.
  • Daly, H. (1977) Steady State Economics: Economeg Ecwilibriwm Bioffisegol a Thwf Moesol. San Francisco: WH Freeman and Co.
  • Frischmann, B. (2005) "Some Thinks on Shortsightedness and Intergenerational Equity", Prifysgol Loyola Chicago Law Journal, 36 .
  • Goldberg, M (1989) Ar Gydbwysedd Systemig: Hyblygrwydd a Sefydlogrwydd Mewn Systemau Cymdeithasol, Economaidd ac Amgylcheddol. Efrog Newydd: Praeger.
  • Howarth, R. & Norgaard, RB (1990) "Hawliau Adnoddau Rhwng Cenedlaethau, Effeithlonrwydd, ac Optimality Cymdeithasol", Land Economics, 66 (1) t1-11.
  • Laslett, P. & Fishkin, J. (1992) Cyfiawnder Rhwng Grwpiau Oed a Chenedlaethau. New Haven, CT: Gwasg Prifysgol Iâl.
  • Portney, P. & Weyant, JP (1999) Disgownt a Chyfiawnder Rhwng Cenedlaethau. Washington, DC: Adnoddau ar gyfer Gwasg y Dyfodol.
  • McLean, D. "Ecwiti Rhwng Cenedlaethau" yn White, J. (Gol) (1999) Newid Hinsawdd Clobal: Cysylltu Ynni, yr Amgylchedd, yr Economi, ac Ecwiti. Gwasg Plenum.
  • Sikora, RI a'r Barri, B. (1978) Rhwymedigaethau i Genedlaethau'r Dyfodol. Philadelphia, PA: Temple University Press.
  • Tabellini, G. (1991) "Gwleidyddiaeth Ailddosbarthu Rhwng Cenedlaethau", Journal of Political Economy, 99 (2) t335-358.
  • Thompson, Dennis F. (2011) "Cynrychioli Cenedlaethau'r Dyfodol: Presenoldeb Gwleidyddol ac Ymddiriedolwr Democrataidd," yn Democratiaeth, Cydraddoldeb, a Chyfiawnder, gol. Matt Matravers a Lukas Meyer, tt. 17–37.ISBN 978-0-415-59292-5ISBN 978-0-415-59292-5
  • Vrousalis, N. (2016). "Cyfiawnder Rhwng Cenedlaethau: A Primer". yn Gosseries a Gonzalez (2016) (golau). Sefydliadau ar gyfer Cenedlaethau'r Dyfodol. Gwasg Prifysgol Rhydychen, 49-64
  • Wiess-Brown, Margaret. “Pennod 12. Tegwch rhwng cenedlaethau: fframwaith cyfreithiol ar gyfer newid amgylcheddol byd-eang" yn Wiess-Brown, M. (1992) Newid amgylcheddol a chyfraith ryngwladol: Heriau a dimensiynau newydd . Gwasg Prifysgol y Cenhedloedd Unedig.
  • Willetts, D. (2010). Y pinsied: Sut y cymerodd y baby boomers ddyfodol eu plant a pham y dylent ei roi yn ôl. Llundain: Atlantic Books.

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ "The Big Read: Generation wars". Herald Scotland. August 5, 2017.
  2. ↑ Thompson, J. (2003) Research Paper no. 7 2002-03 Intergenerational Equity: Issues of Principle in the Allocation of Social Resources Between this Generation and the Next Archifwyd 2011-06-05 yn y Peiriant Wayback.. Social Policy Group for the Parliament of Australia.
  3. ↑ Gosseries, A. (2008) "Theories of intergenerational justice: a synopsis". S.A.P.I.EN.S. 1 (1)
  4. ↑ d'Albis, Hippolyte; Badji, Ikpidi (2017). "Intergenerational inequalities in standards of living in France". Économie et Statistique / Economics and Statistics 491–492: 71–92. doi:10.24187/ecostat.2017.491d.1906. https://www.ntaccounts.org/doc/repository/Albis_Badji_2017.pdf.
  5. ↑ d'Albis, Hippolyte; Badji, Ikpidi; El Mekkaoui, Najat; Navaux, Julien (2020). "Private asset income in France: Is there a breakdown of intergenerational equity between 1979 and 2011?". Journal of the Economics of Ageing 17 (100137): 100137. doi:10.1016/j.jeoa.2017.11.002. https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-03019470/file/JOEA_r%C3%A9vision_4nov2017.pdf.
  6. ↑ Rice, James M.; Temple, Jeromey B.; McDonald, Peter F. (2017). "Private and public consumption across generations in Australia". Australasian Journal on Ageing 36 (4): 279–285. doi:10.1111/ajag.12489. PMID 29205845. https://www.jamesmahmudrice.info/Consumption.pdf.
  7. ↑ Gramling, Carolyn (1 October 2021). "2020 babies may suffer up to seven times as many extreme heat waves as 1960s kids". Science News. Cyrchwyd 18 October 2021.
  8. ↑ Thiery, Wim; Lange, Stefan; Rogelj, Joeri; Schleussner, Carl-Friedrich; Gudmundsson, Lukas; Seneviratne, Sonia I.; Andrijevic, Marina; Frieler, Katja et al. (8 October 2021). "Intergenerational inequities in exposure to climate extremes". Science 374 (6564): 158–160. Bibcode 2021Sci...374..158T. doi:10.1126/science.abi7339. PMID 34565177. https://nottingham-repository.worktribe.com/output/6345242.
  9. ↑ Mel, Svein Inge. "People over 60 are greenhouse gas emission 'bad guys'". Norwegian University of Science (yn Saesneg). Cyrchwyd 18 April 2022.
  10. ↑ Zheng, Heran; Long, Yin; Wood, Richard; Moran, Daniel; Zhang, Zengkai; Meng, Jing; Feng, Kuishuang; Hertwich, Edgar et al. (March 2022). "Ageing society in developed countries challenges carbon mitigation" (yn en). Nature Climate Change 12 (3): 241–248. Bibcode 2022NatCC..12..241Z. doi:10.1038/s41558-022-01302-y. ISSN 1758-6798. https://www.researchgate.net/publication/359121007.

Dolenni allanol golygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Tegwch_rhwng_cenedlaethau&oldid=11646005"