Theophilus Jones

Hanesydd o Gymru sy'n adnabyddus fel awdur llyfr ar hanes Brycheiniog, ei sir enedigol, oedd Theophilus Jones (1759 - 1812). Roedd yn wŷr i Theophilus Evans (1693 - 1797), awdur y llyfr enwog Drych y Prif Oesoedd.

Theophilus Jones
Ganwyd	18 Hydref 1759  Aberhonddu
Bu farw	15 Ionawr 1812  Aberhonddu
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Coleg Crist, Aberhonddu
Galwedigaeth	hanesydd
Tad	Hugh Jones

Cartref Theophilus Jones yn Nhregaron, tua 1885

Bywgraffiad

Ganwyd Theophilus Jones yn Aberhonddu yn 1759. Roedd ei dad Hugh Jones yn fab-yng-nghyfraith Theophilus Evans. Etifedodd Hugh lawer o ysgrifau hynafiaethol ei dad-yng-nghyfraith a throsglwyddodd hwy i'w fab yntau, Theophilus Jones.

Addysgwyd Theophilus Jones yng Ngholeg Crist yn ei dref enedigol. Yno daeth yn gyfaill oes i hynafiaethydd arall, Edward Davies ("Celtic Davies").

Gwaith mawr Theophilus Jones yw A History of the County of Brecknock (2 gyfrol, 1805, 1809). Mae'n waith ysgolheigaidd o safon uchel sy'n ffynhonnell bwysig i haneswyr. Cyfranodd nifer o bapurau ar hanes Cymru i gylchgronau dysgedig hefyd, yn cynnwys y cylchgrawn gwladgarol The Cambrian Register.

Casglai Theophilus Jones lawysgrifau Cymraeg hefyd. Y diddordeb hyn yn hanes a llenyddiaeth Brycheiniog a ddaeth ag ef i gysylltiad â'r hanesydd Thomas Price (Carnhuanawc). Gohebai'n gyson â sawl awdur a hanesydd arall, yn cynnwys Gwallter Mechain.

Llyfryddiaeth

• Theophilus Jones, A History of the County of Brecknock (2 gyfrol, 1805, 1809)
• Edwin Davies, Theophilus Jones (1905). Cyfrol goffa sy'n cynnwys detholiad o'i ohebiaeth.