Timothy Richard
Roedd Timothy Richard (10 Hydref 1845 – 17 Ebrill 1919) (Tsieineaidd: 李 提摩太 Li Timotai) yn genhadwr i'r Bedyddwyr Cymreig yn Tsieina, a bu'n ddylanwadol ar foderneiddio Tsieina a datblygiad y Weriniaeth Tsieineaidd.
| Timothy Richard | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 10 Hydref 1845  Sir Gaerfyrddin |
| Bu farw | 17 Ebrill 1919 Llundain |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | cenhadwr |
Ganwyd Richard ar 10 Hydref 1845 yn Sir Gaerfyrddin yn ne Cymru, yn fab i Timothy ac Eleanor Richard, Bedyddwyr pybr a oedd yn ffarmio. Wedi'i ysbrydoli gan yr Ail Ddyfarniad Efengylaidd i ddod yn genhadwr, fe adawodd Richard dysgu a mynychu Coleg Diwinyddol Hwlffordd ym 1865. Yno ymroddodd ef i Tsieina, lle bu'n chwarae rhan allweddol yn y gweithrediadau dyngarol yn ystod Newyn Gogledd Tseina 1876-1879, ac roedd yn allweddol wrth hyrwyddo cydbwysedd gwrth-droed a chydraddoldeb rhywiol yn Tsieina.[1]
Gwnaeth Richard gais i Genhadaeth Mewnol Tsieina a oedd newydd ei ffurfio, ond ystyriodd Hudson Taylor y byddai'n fwy addas i'r Bedyddwyr cyd-enwadol. Ym 1869 derbyniodd Cymdeithas Genhadol y Bedyddwyr (BMS) gais Richard, ac anfonwyd ef i Yantai (Chefoo), Shandong Province.
Ym 1897 teithiodd Richard i India i ddarganfod amodau'r genhadaeth Gristnogol yno. Wrth deithio gyda'r cenhadwr ifanc, Arthur Gostick Shorrock, ymwelodd â Sri Lanka, Madras, Agra, Benares, Delhi, Kolkata ac yn olaf Bombay.[2]
Yn Tsieina, daeth Timothy Richard yn gyfrannwr i'r Wan Guo Gong Bao misol, neu "Review of the Times", a sefydlwyd ac a olygwyd gan Young John Allen o 1868 i 1907. Roedd y papur hwn "... wedi gwneud mwy i'r diwygiad nag unrhyw un asiantaeth sengl arall yn Tsieina." Denodd y "Review" ddarllenwyr Tseiniaidd eang a dylanwadol trwy gydol ei rediad o naw mlynedd ar hugain. Un o'r ffyrdd yr oedd y "Review" yn apelio at gynulleidfa ysgolheigaidd eang oedd trwy ei drafodaeth o ddigwyddiadau ac economeg cyfredol. Yn ystod cyfnod y Rhyfel Sino-Siapaneaidd Cyntaf 1894-1895, roedd teitlau'r traethodau yn cynnwys: "International Intercourse, by a descendent of Confucius" "How to Enrich a Nation, Dr. Joseph Edkins", "The Prime Benefits of Christianity, by Timothy Richard, " a " On the Suppression of Doubt and Acceptance of Christ, by Sung Yuh-kewi." "Roedd yr erthyglau yn priodoli cymwysiadau ymarferol i'r ffydd Gristnogol ac yn portreadu Cristnogaeth fel cysyniad defnyddiol i'r Tseiniaid, un y mae Allen a'i gyfranwyr wedi bwriadu portreadu ar lefel gyfartal i gysyniadau megis economeg y farchnad a chyfraith ryngwladol. Dywedodd y diwygwr Qing Kang Youwei unwaith am cyhoeddiad: "I owe my conversion to reform chiefly on the writings of two missionaries, the Rev. Timothy Richard and the Rev. Dr. Young J. Allen."
Cyfieithodd Richard hefyd 'Looking Backward' i Tseineaidd fel 百年 一 覺 Bainian Yi Jiao,[3] a rhan o nofel Wu Cheng'en, 'Journey to the West' i'r Saesneg. Mae papurau Richard yn cael eu cadw yn archifau'r BMS yng Ngholeg Regent's Park, Rhydychen.
Yn dilyn ei farwolaeth ym mis Ebrill 1919, cafodd Richard ei amlosgi, a gosodwyd ei ludw yng ngholumbariwm Amlosgfa Golders Green. Mae'r tabled coffa yn bennaf yn Tsieineaidd.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Vincent Goossaert; David A. Palmer (15 April 2011). The Religious Question in Modern China. University of Chicago Press. tt. 70–. ISBN 978-0-226-30416-8. Cyrchwyd 31 July 2012.Check date values in:
|access-date=, |date=(help) - ↑ Richard, Timothy, Forty-five Years in China: Reminiscences publ.
- ↑ Wang, David D. W. "Translating Modernity."
Darllen pellach
golygu- Bohr, Paul R.; Famine in China and the Missionary: Timothy Richard as Relief Administrator and Advocate of National Reform, 1876-1884 (1972)
- Price Evans, Edward William; Welsh Biography Online
- Richard, Timothy (1916). Forty-Five Years in China, New York : Frederick A. Stokes
- Richard, Timothy (1907.). Conversion by the Million in China: Being Biographies and Articles, 2 vols; Volume One, Volume Two Shanghai, Christian Literature Society
- Mary Martin Richard ("Mrs. Timothy Richard, ") (1907). Paper on Chinese Music. Presbyterian Mission Press.
- Timothy Richard (1906). Calendar of the Gods in China. Methodist Publishing House.
- Timothy Richard (1905). Some Hints for Rising Statesman.
- Soothill, W. E.; Timothy Richard of China (1924)
- Stanley, Brian; The History of the Baptist Missionary Society, 1792-1992 (1992)
- Williamson, H. R.; British Baptists in China, 1845-1952 (1957)
- D.H. Chambers; "Tim China", 2011
- Reeve, B. (1911). Timothy Richard, D.D. : China missionary, statesman and reformer, London : S.W. Partridge & Co., Ltd.
- Johnson, E.V. Timothy Richard's Vision Education and Reform in China, 1880-1910 (2014)