Athrofa'r Bedyddwyr, Hwlffordd

Athrofa'r Bedyddwyr, Hwlffordd
Math	coleg diwinyddol
Cysylltir gyda	Tŷ'r Coleg a rheilin
Sefydlwyd	1 Awst 1839 ;
Daearyddiaeth
Lleoliad	Hwlffordd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.798451°N 4.971867°W
Crefydd/Enwad	Eglwys y Bedyddwyr
	[golygwch ar Wicidata]

Roedd Athrofa Hwlffordd yn goleg a sefydlwyd gan y Bedyddwyr i baratoi myfyrwyr i ddod yn weinidogion i'r enwad.^[1]

Hanes

Ar 3 Tachwedd 1835 cynhaliwyd cyfarfod o'r Bedyddwyr yng Nghapel y Tabernacl, Heol y Prior, Caerfyrddin i drafod agor athrofa i'r Bedyddwyr yn Hwlffordd. Wedi cael trafodaeth ar bwysigrwydd "gwybodaeth a dysgeidiaeth mewn Gweinidogion Efengyl", a chanfod "yn eglur annerbynioldeb gweinidogaeth y diddysg a'r anwybodus yn yr oes hon" penderfynwyd yn unfrydol i godi arian at y gwaith o'i sefydlu.^[2]

Agorwyd yr athrofa ar 1 Awst 1839, a phenodwyd Y Parch. David Davies, yn bennaeth ac athro Diwinyddol arni.^[3] Roedd Davies wedi bod yn weinidog ar gapel y Bedyddwyr yn Evesham, Swydd Gaerwrangon, ac wedi dychwelyd i Hwlffordd, lle cafodd ei fagu i fod yn weinidog ym 1837. Er mwy'n sicrhau sefydlu llwyddiannus cytunodd Davies ddysgu am ddim hyd fod digon o fyfyrwyr i gyfiawnhau rhoddi cyflog iddo. Dau fyfyriwr oedd pan agorodd yr athrofa Thomas Richards o Felinganol, a fu farw cyn diwedd ei gyfnod hyfforddiant a David Evans o Gilfowyr, Maenordeifi a aeth wedyn i fod yn weinidog yn Dudley, Swydd Caerwrangon. Y mis Hydref canlynol daeth tri arall i gynyddu'r rhif i bump.^[4] Ym 1840 daeth y Parch. Thomas Gabriel Jones i'r athrofa fel athro'r clasuron. Roedd Jones wedi bod yn weinidog gyda'r Annibynwyr yn Nowlais ond trodd at y Bedyddwyr ym 1829 ac aeth i gadw ysgolion yn Y Rhondda a Chwm Tawe.^[5]. Ymadawodd Jones ym 1853, a daeth y Parch Thomas Burdett, M.A., yn ei le. Ymddeolodd Burdett ym 1865

Bu farw'r pennaeth David Davies ym 1856. Penodwyd y Parch Dr Thomas Davies o Ferthyr yn bennaeth newydd.^[6] Ym 1864 roedd deg ar hugain o fyfyrwyr yn yr Athrofa a phenderfynwyd bod angen adeilad mwy ar eu cyfer. Prynwyd adeilad yn 1867 am £3000. Bu'r Parchn G. H. Rouse, James Sully, William Edwards (pennaeth Athrofa Pont-y-pŵl wedyn) ^[7] a Thomas Witton Davies ^[8] ar y staff. Ym 1894 ymddeolodd Thomas Davies a symudwyd yr Athrofa i Aberystwyth. Yr athrawon yn Aberystwyth oedd y Parchn. J. A. Morris, D.D., a Thomas Williams, B.A. Ym 1899 caeodd yr athrofa a rhannwyd y cronfeydd rhwng y ddwy athrofa yng Nghaerdydd a Bangor.

Gwaddol

Mae rhywfaint o archifau'r coleg i'w cael yn y Llyfrgell Genedlaethol ^[9]

Mae adeilad y coleg gwreiddiol yn dal i sefyll ac yn cael ei ddefnyddio fel gwesty. Mae'n adeilad rhestredig Gradd II.^[10]

Myfyrwyr

Addysgwyd bron i bum cant o ddynion yn Hwlffordd, aeth y rhan fwyaf ohonynt ymlaen i fod yn weinidogion neu genhadon. Yn eu plith bu:

Mathetes, un o efrydwyr cynharaf yr athrofa

Benjamin Davies, Porth y Rhondda ^[11]
Ebenezer Edwards, Pittstown, Pennsylvania ^[12]
Benjamin Evans (Telynfab) ^[13]
Owen Griffith (Giraldus) ^[14]
James James (Spinther) ^[15]
Hugh Jones, Prifathro Athrofa Llangollen ^[16]
John Jones (Mathetes) ^[17]
William Jones, Abergwaun ^[18]
John Lewis (Gomer) ^[19]
Thomas Lewis, Congo ^[20]
David William Morris (Marmora) ^[21]
William Saunders, Noddfa, Pontycymer ^[22]
Daniel Thomas Phillips, Philadelphia, Baltimore, a Chicago ^[23]
Timothy Richards, China ^[24]
Benjamin Thomas (Myfyr Emlyn) ^[25]

Cyfeiriadau

↑ Y Llenor Cyf. 15, Rh. 1-4, 1936 YR ACADEMIAU ANGHYDFFURFIOL YNG NGHYMRU adalwyd 23 Hydref 2020
↑ Seren Gomer Cyf. XVIII - Rhif. 243 - Rhagfyr 1835 ATHROFA HWLFFORDD adalwyd 23 Hydref 2020
↑ DAVIES, DAVID (1800? - 1856), gweinidog ac athro gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig adalwyd 23 Hydref 2020
↑ Hanes Athrofeydd y Bedyddwyr yn Sir Fynwy ... Gan Rufus (D J Thomas & Cwmni 1863) tud 77 adalwyd 23 Hydref 2020
↑ Seren yr Ysgol Sul Cyf. 10 rhif. 110 - Chwefror 1904 Thomas Gabriel Jones adalwyd 23 Hydref 2020
↑ DAVIES, THOMAS (1812 - 1895), gweinidog Bedyddwyr a phrifathro coleg yr enwad yn Hwlffordd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ EDWARDS, WILLIAM (1848 - 1929), gweinidog a phrifathro gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig.^{[dolen farw]} Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ DAVIES, THOMAS WITTON (1851 - 1923), Hebreigydd ac ysgolhaig Semitaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ Baptist College, Haverfordwest (Wales) -- Records and correspondence
↑ College Guest House
↑ DAVIES, BENJAMIN (1826 - 1905), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, llenor, ac argraffydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ EDWARDS, EBENEZER (1824 - 1901), gweinidog gyda'r Bedyddwyr yn U.D.A. ac yng Nghymru;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ EVANS, BENJAMIN (‘Telynfab’; 1844 - 1900), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ GRIFFITH, OWEN (‘Giraldus’; 1832 - 1896), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, golygydd ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ JAMES, JAMES (SPINTHER) (1837 - 1914), un o haneswyr enwad y Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ JONES, HUGH (1831 - 1883), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a phrifathro coleg. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ JONES, JOHN (‘Mathetes’; 1821 - 1878), gweinidog Bedyddwyr a llenor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ JONES, WILLIAM (1834 - 1895), Abergwaun, gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ LEWIS, JOHN (GOMER) (1844 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac areithydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ LEWIS, THOMAS (1859 - 1929), cenhadwr gyda'r Bedyddwyr yn y Cameroons a'r Congo;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ MORRIS, DAVID WILLIAM (‘Marmora’; 1823 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ SAUNDERS, WILLIAM (1871 - 1950), gweinidog (B) ac addysgwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ PHILLIPS, DANIEL THOMAS (1842 - 1905), gweinidog y Bedyddwyr a chonsul dros U.D.A.. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ RICHARD, TIMOTHY (1845 - 1919), cenhadwr yn China. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020
↑ THOMAS, BENJAMIN (‘Myfyr Emlyn’; 1836 - 1893), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, bardd, darlithydd, ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[1] Y Llenor Cyf. 15, Rh. 1-4, 1936 YR ACADEMIAU ANGHYDFFURFIOL YNG NGHYMRU adalwyd 23 Hydref 2020

[2] Seren Gomer Cyf. XVIII - Rhif. 243 - Rhagfyr 1835 ATHROFA HWLFFORDD adalwyd 23 Hydref 2020

[3] DAVIES, DAVID (1800? - 1856), gweinidog ac athro gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig adalwyd 23 Hydref 2020

[4] Hanes Athrofeydd y Bedyddwyr yn Sir Fynwy ... Gan Rufus (D J Thomas & Cwmni 1863) tud 77 adalwyd 23 Hydref 2020

[5] Seren yr Ysgol Sul Cyf. 10 rhif. 110 - Chwefror 1904 Thomas Gabriel Jones adalwyd 23 Hydref 2020

[6] DAVIES, THOMAS (1812 - 1895), gweinidog Bedyddwyr a phrifathro coleg yr enwad yn Hwlffordd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[7] EDWARDS, WILLIAM (1848 - 1929), gweinidog a phrifathro gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig.^{[dolen farw]} Adferwyd 23 Hyd 2020

[8] DAVIES, THOMAS WITTON (1851 - 1923), Hebreigydd ac ysgolhaig Semitaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[9] Baptist College, Haverfordwest (Wales) -- Records and correspondence

[10] College Guest House

[11] DAVIES, BENJAMIN (1826 - 1905), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, llenor, ac argraffydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[12] EDWARDS, EBENEZER (1824 - 1901), gweinidog gyda'r Bedyddwyr yn U.D.A. ac yng Nghymru;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[13] EVANS, BENJAMIN (‘Telynfab’; 1844 - 1900), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[14] GRIFFITH, OWEN (‘Giraldus’; 1832 - 1896), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, golygydd ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[15] JAMES, JAMES (SPINTHER) (1837 - 1914), un o haneswyr enwad y Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[16] JONES, HUGH (1831 - 1883), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a phrifathro coleg. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[17] JONES, JOHN (‘Mathetes’; 1821 - 1878), gweinidog Bedyddwyr a llenor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[18] JONES, WILLIAM (1834 - 1895), Abergwaun, gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[19] LEWIS, JOHN (GOMER) (1844 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac areithydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[20] LEWIS, THOMAS (1859 - 1929), cenhadwr gyda'r Bedyddwyr yn y Cameroons a'r Congo;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[21] MORRIS, DAVID WILLIAM (‘Marmora’; 1823 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[22] SAUNDERS, WILLIAM (1871 - 1950), gweinidog (B) ac addysgwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[23] PHILLIPS, DANIEL THOMAS (1842 - 1905), gweinidog y Bedyddwyr a chonsul dros U.D.A.. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[24] RICHARD, TIMOTHY (1845 - 1919), cenhadwr yn China. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[25] THOMAS, BENJAMIN (‘Myfyr Emlyn’; 1836 - 1893), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, bardd, darlithydd, ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 23 Hyd 2020

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]