Tonsur

Yr arfer o eillio corun y pen, neu dorri rhywfaint o'r gwallt, er nod gostyngeiddrwydd neu ymroddiad crefyddol yw tonsur neu gorunfoeliad. Fel arfer câi'r corun ei eillio mewn defod neu seremoni dderbyn, i nodi bod yr unigolyn yn dechrau ar gyfnod o ddatblygiad crefyddol neu'n cael ei dderbyn i urdd grefyddol.

Cristnogaeth

Darluniad o Sant Bartlemi gan Carlo Crivelli, sy'n dangos ei donsur (1473).

Bôn y gair tonsur yw tōnsūra, Lladin am dorri neu gneifio. Cafodd ei arfer i dderbyn clerigwyr yn yr Eglwys Babyddol o'r Oesoedd Canol Cynnar hyd at ei ddiddymu gan y Pab Pawl VI yn 1973. Yn yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, defnyddir y tonsur yn rhan o ordeiniad y llëwr.

Tair ffurf ar y tonsur sydd i'w cael yn yr eglwysi Cristnogol: y tonsur Rhufeinig, neu donsur Sant Pedr; y tonsur Groegaidd, y tonsur Dwyreiniol, neu donsur Sant Pawl; a'r tonsur Celtaidd, neu donsur Sant Ioan. Mae'r tonsur Rhufeinig naill ai'n eillio'r pen i gyd neu eillio'r corun gan adael rhimyn o wallt i symboleiddio'r goron ddrain. Yn ôl arfer y tonsur Groegaidd, câi'r pen i gyd ei eillio, ond bellach mae eglwysi'r dwyrain yn aml yn torri'r gwallt yn fyr. Ystyr tonsur Celtaidd, a arferai gan yr Eglwys Geltaidd, yw eillio'r pen o glust i glust, er nad yw ei union siâp yn glir o ffynonellau'r cyfnod. Enw dirmygus ar y tonsur Celtaidd yw tonsur Simon y dewin.

Bwdhaeth

Mae'r Bwdhydd yn derbyn tonsur pan fyddai'n cael ei dderbyn yn samanera (nofydd) ac eto yn bhikkhu (mynach).

Hindŵaeth

Bachgen â'i ben wedi eillio gan adael tusw ar y corun, a chyda'r swastica wedi peintio ar y moelni.

Byddai bachgen o Hindŵ yn derbyn ei donsur cyntaf yn 2 oed, weithiau gan adael tusw o wallt ar gorun y pen. Derbynai'r tonsur yn draddodiadol gan Hindwiaid cyffredin i nodi defodau newid byd, a chan y rhai sy'n cael eu derbyn i urddau'r asgetigion.

Jainiaeth

Traddodiad gan fynachod Jainaidd yw i dynnu blew'r pen fesul un.